بزرگنمايي:

ایران پرسمان - دنیای اقتصاد /متن پیش رو در دنیای اقتصاد منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
حمید ملازاده| در مارس 2025، صادرات نفت ایران به چین به بالاترین سطح خود در یک دهه‌گذشته رسید. بر اساس داده‌های شرکت‌های ردیابی نفتکش‌ها ازجمله Vortexa و Kpler، واردات نفت ایران توسط چین به بیش از یک‌‌میلیون و 800‌هزار بشکه در روز افزایش‌یافته که معادل 16‌درصد از کل واردات نفت‌خام دریایی چین در این ماه است.
این افزایش چشمگیر در واردات نفت ایران به چین در حالی رخ‌داد که نگرانی‌ها درباره تشدید تحریم‌های آمریکا علیه تهران افزایش‌یافته بود. پالایشگاه‌های مستقل چینی، معروف به «تی‌‌‌‌پات»، با هدف ذخیره‌سازی بیشتر نفت ایران، واردات خود را افزایش دادند. استان شاندونگ که میزبان بسیاری از پالایشگاه‌های مستقل چین است، بیشترین سهم را از این واردات داشت. بر اساس گزارش Vortexa، موجودی نفت در این استان در مارس به میزان 22‌میلیون بشکه افزایش‌یافت که بالاترین افزایش ماهانه ثبت‌شده تاکنون است. در کنار ایران، واردات نفت چین از روسیه نیز در مارس سیر صعودی داشت. 
با وجود تحریم‌های شدید آمریکا علیه صادرات نفت روسیه، استفاده از نفتکش‌های غیرتحریمی و افزایش نرخ کرایه حمل، صادرات نفت روسیه به چین را تسهیل کرد. در مجموع، واردات نفت‌خام چین در مارس 2025 به 51‌میلیون‌تن رسید ‌که معادل 12‌میلیون بشکه در روز است. این رقم نسبت به مارس2024 افزایش 5‌درصدی نشان می‌دهد و بالاترین سطح واردات از ماه اوت 2023 محسوب می‌شود. در مقابل، صادرات فرآورده‌های نفتی چین در مارس به 5‌میلیون ‌تن کاهش‌یافت که نسبت به مارس 2024 کاهش نشان می‌دهد. در سه‌‌‌‌ماهه اول سال، صادرات فرآورده‌های نفتی چین 12‌میلیون‌تن بود که نسبت به مدت مشابه سال‌قبل 16‌درصد کاهش داشته‌است. این کاهش به دلیل کاهش سهمیه‌‌‌‌های صادراتی و کاهش حاشیه سود پالایشگاه‌ها بوده‌است. واردات گاز طبیعی چین نیز در مارس 15‌درصد کاهش‌یافت و به 9‌میلیون‌تن رسید. 
در سه‌‌‌‌ماهه اول سال، واردات گاز طبیعی چین 29‌میلیون‌تن بود که نسبت به مدت مشابه سال‌قبل 10‌درصد کاهش داشته‌است. این کاهش به دلیل قیمت بالای واردات، عرضه داخلی کافی و تنش‌های تجاری با آمریکا بوده‌است. در بازار جهانی نفت، قیمت نفت‌برنت در روز دوشنبه حدود 64 دلار در هر بشکه معامله شد، درحالی‌که برخی معافیت‌های تعرفه‌‌‌‌ای آمریکا و افزایش واردات نفت چین به بهبود احساسات بازار کمک کرد، نگرانی‌ها درباره جنگ تجاری آمریکا و چین و افزایش تولید اوپک‌پلاس، قیمت‌ها را تحت‌فشار قرارداد. این بانک آمریکایی انتظار دارد قیمت نفت‌برنت و دابلیوتی‌‌‌‌آی کاهش یابد و به‌‌‌‌ترتیب در سال‌2025 میلادی 63دلار و 59‌سنت برای هر بشکه و در سال‌2026 میلادی 58 دلار و 55 سنت به ازای هر بشکه باشد. آنها همچنین پیش‌بینی می‌کنند که رشد تقاضای جهانی نفت در سه‌‌‌‌ماهه چهارم 2025 تنها 300‌هزار بشکه در روز باشد که عمدتا به دلیل کاهش تقاضا برای خوراک پتروشیمی است.
نقش مهم ایران
در مجموع، افزایش واردات نفت ایران به چین در مارس 2025 نشان‌دهنده نقش مهم ایران در تامین انرژی چین است. با توجه به تحریم‌های موجود و تغییرات در بازار جهانی نفت، این روند می‌تواند تاثیرات قابل‌توجهی بر بازار انرژی و روابط بین‌المللی داشته‌باشد. روز دوشنبه 14آوریل، بهای شاخص برنت با افزایشی اندک معادل 8‌سنت به بیش از 64 دلار در هر بشکه رسید، در حالی‌که نفت‌خام وست‌‌‌‌تگزاس اینترمیدیت آمریکا(WTI) نیز با 10‌سنت افزایش، 61 دلار معامله شد. با وجود این افزایش محدود، بازار همچنان با نوسانات و عدم‌اطمینان گسترده‌ای مواجه است. 
هری چیلیگوریان، رئیس اداره تحقیقات در شرکت Onyx Capital Group، در گفت‌وگویی با رسانه‌‌‌‌ها اظهار کرد: «اخبار مربوط به معافیت برخی کالاها از تعرفه‌های گمرکی باعث بهبود احساسات بازار شده‌است، اما همچنان شکنندگی زیادی وجود دارد؛ سیاستگذاری متزلزل و غیرقابل‌پیش‌بینی دولت آمریکا در حوزه تجارت، سایه سنگینی بر بازارها انداخته‌است.» این تحولات در حالی رخ می‌دهد که دولت دونالد ترامپ، رئیس‌‌‌‌جمهور آمریکا، در اواخر روز جمعه 11 آوریل اعلام کرد برخی کالاهای الکترونیکی وارداتی از چین – از جمله گوشی‌های هوشمند و رایانه‌‌‌‌ها – از تعرفه‌های سنگین معاف خواهند شد. این تصمیم، بخشی از رویکرد متزلزل کاخ‌سفید در قبال جنگ تجاری است؛ سیاستی که ابتدا با اعلام تعرفه‌‌‌‌ها همراه می‌شود و سپس با عقب‌نشینی‌‌‌‌هایی غیرمنتظره، سردرگمی عمیقی را میان سرمایه‌گذاران و فعالان اقتصادی ایجاد می‌کند. 
ترامپ همچنین روز یکشنبه اعلام کرد؛ طی هفته آتی میزان تعرفه واردات نیمه‌‌‌‌رساناها(تراشه‌‌‌‌ها) را اعلام خواهد کرد؛ مساله‌‌‌‌ای که می‌تواند پیامدهای عمده‌ای برای صنعت فناوری و زنجیره تامین جهانی به‌‌‌‌همراه داشته‌باشد. در سوی دیگر بازار، داده‌های جدید نشان می‌دهند که واردات نفت‌خام چین در ماه مارس با جهشی چشمگیر نسبت به دو ماه گذشته همراه بوده و نسبت به مدت مشابه سال‌قبل حدود 5‌درصد افزایش ‌یافته‌است. این افزایش عمدتا تحت‌تاثیر ورود نفت ایران و بازگشت نفت روسیه به بازار چین رخ‌داده‌است. با وجود تحریم‌های آمریکا علیه ایران و روسیه، چین همچنان از این دو کشور نفت وارد می‌کند، اما در کنار این خبر مثبت برای صادرکنندگان، قیمت‌های جهانی نفت‌برنت و WTI از ابتدای ماه‌جاری تاکنون حدود 10‌دلار کاهش‌یافته‌‌‌‌اند. تحلیلگران کاهش مستمر قیمت را به تشدید جنگ تجاری بین دو اقتصاد بزرگ جهان و نگرانی‌ها درباره رکود تقاضا نسبت می‌دهند.
پیش‌بینی‌های گلدمن‌ساکس
گلدمن‌ساکس پیش‌بینی کرد در سناریوی رکود اقتصاد جهانی یا تعدیل کامل کاهش عرضه داوطلبانه اعضای اوپک‌پلاس، قیمت نفت به 40 دلار برای هر بشکه می‌رسد. این موسسه مالی تخمین‌زده است که قیمت نفت تا پایان سال‌2025 و در سال‌2026 میلادی به‌دلیل افزایش خطر رکود اقتصادی و افزایش عرضه از سوی اعضای ائتلاف تولیدکنندگان عضو سازمان کشورهای صادرکننده نفت(اوپک) و متحدانش(اوپک‌‌‌‌پلاس) ضرب آهنگ نزولی خواهد داشت. از طرفی، اختلاف قیمت نفت‌برنت بین دسامبر2025 و دسامبر2026 به حالتی به‌نام «کنتنگو» رسیده‌است؛ یعنی قیمت نفت در ماه‌های آینده از قیمت امروز بیشتر شده‌است. در چنین شرایطی، بازار پیام روشنی از مازاد عرضه و نگرانی نسبت به تقاضا دریافت می‌کند. شرکت تحقیقاتی BMI که زیرمجموعه Fitch Solutions است، این واگرایی را نشانه‌‌‌‌ای از کاهش تقاضا و بازگشت ساختاری مازاد در بازار نفت می‌‌‌‌داند.
عقب‌‌‌‌نشینی تولیدکنندگان آمریکایی
در واکنش به افق نه‌چندان روشن تقاضا و قیمت، شرکت خدمات نفتی بیکرهیوز گزارش داد؛ شمار دکل‌های حفاری نفت و گاز در آمریکا برای سومین هفته متوالی کاهش‌یافته‌است. این کاهش می‌تواند علامتی از آمادگی شرکت‌های آمریکایی برای کاهش تولید و تطبیق با واقعیت‌های جدید بازار باشد؛ به‌ویژه در شرایطی که سودآوری پروژه‌ها با قیمت‌های فعلی زیر سوال رفته‌است. در همین حال، کریس رایت، وزیر انرژی آمریکا، روز جمعه اعلام کرد؛ ایالات‌متحده ممکن است برنامه فشار حداکثری دولت ترامپ علیه ایران در ارتباط با برنامه هسته‌‌‌‌ای این کشور را تشدید کند، با این‌حال خبرها حاکی از آن است که ایران و آمریکا در روز شنبه در عمان مذاکراتی «مثبت» و «سازنده» داشته‌ و تصمیم گرفته‌‌‌‌اند که هفته آینده مجددا گفت‌وگوها را ادامه دهند. این مذاکرات، اگر به نتیجه برسد، می‌تواند از فشارها بر بازار انرژی بکاهد و مسیر صادراتی ایران را نیز تحت‌‌‌‌تاثیر قرار دهد.
بازار شکننده
آنچه از مجموعه اخبار و داده‌ها برمی‌‌‌‌آید، این است که بازار جهانی نفت با پدیده‌‌‌‌ای پیچیده و چندوجهی مواجه شده‌است. از یک‌‌‌‌سو، معافیت‌های تعرفه‌‌‌‌ای می‌توانند به‌‌‌‌طور موقت فضای مثبت ایجاد کنند، اما از سوی دیگر، سیاست‌های تجاری پرنوسان آمریکا، نگرانی درباره رکود تقاضا به‌ویژه در حوزه پتروشیمی و افزایش ذخایر باعث‌شده تا چشم‌‌‌‌انداز قیمتی همچنان تحت‌فشار باقی‌بماند. در عین حال، عوامل ژئوپلیتیک مانند صادرات نفت ایران، تحریم‌های آمریکا، مذاکرات هسته‌‌‌‌ای و تحولات در اوکراین، همه و همه بر بازار اثرگذارند. به‌نظر می‌رسد که در این شرایط، هرگونه تصمیم‌گیری از سوی سرمایه‌گذاران و فعالان حوزه انرژی باید با احتیاط، تحلیل چندجانبه و رصد دقیق داده‌ها صورت گیرد؛ چراکه بازار جهانی نفت در میانه‌‌‌ موجی از تغییرات ساختاری، سیاسی و اقتصادی قرارگرفته‌است.
بازار