ایران پرسمان - ایرنا / متن پیش رو در ایرنا منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست.
نوروز که می‌شود، بهار می‌آید، پرندگان سرود شادی سر می‌دهند و درختان لباس نو می‌پوشند. بهار سمبل زییابی و طراوت است، اما نه برای همه. هر سال در این روزهای رویایی بیش از هزار خانواده ایرانی رخت عزا به تن، بر داغ رفتن عزیزی مویه می‌کنند.
تصادفات رانندگی یکی از مهمترین علل مرگ و میر در ایران است. بر اساس اعلام وزارت بهداشت بعد از بیماری‌های قلبی و سرطان، تصادفات رانندگی سومین عامل مرگ و میر ایرانیان است؛ حوادثی تلخ که اغلب آنها قابل پیشگیری هستند. درباره علل وقوع حوادث رانندگی معمولا از سه عامل خطای انسانی، خودروهای نا ایمن و جاده، به عنوان مهمترین علل بروز این حوادث یاد می‌شود. درباره نقش و سهم هر کدام از این علل بین کارشناسان و دستگاه‌های مختلف اختلاف نظر وجود دارد. اما در یک برآورد کلی بین 50 تا 55 درصد این حوادث به خطا و اشتباه‌های انسانی، حدود 30 درصد جاده‌های غیر ایمن و حدود 15 درصد به خودروهای غیر ایمن و نقص فنی خودروها نسبت داده می‌شود.
از سال 85 تا 95 تلفات رانندگی از سالی 27 هزار به حدود 16 هزار نفر رسید، اما دوباره آهنگ افزایشی شد و بعد از مقطع کرونا، از سال 1402 دوباره مرگ‌ ناشی از تصادفات به بالای 20 هزار نفر رسیداین آمار البته بین مسئولان و دستگاههای مختلف متفاوت است، وزارت بهداشت به گفته علیرضا رئیسی معاون بهداشتی این وزارتخانه عامل و خطای انسانی را در بروز این حوادث بین 60 تا 70 درصد دخیل می‌داند، در حالی که محمد کاظمیان، رئیس انجمن پزشکی قانونی معتقد است: سهم خطای انسانی در بروز حوادث رانندگی حدود 30 درصد است. سهم جاده‌های غیر ایمن 20 درصد است و 50 درصد تصادفات رانندگی به خودروهای نا ایمن اعم از خودروی سواری، اتوبوس و موتورسیکلت مربوط می‌شود.
نیروی انتظامی نیز خودروهای غیر ایمن را عامل موثرتری در بروز این حوادث می‌داند؛ به طوری که احمدرضا رادان، فرمانده کل انتظامی، سال گذشته اعلام کرد که بین 50 تا 60 درصد علت تصادفات فوتی مربوط به خودروهای ناایمن است، زیرا نتوانسته‌اند از جان سرنشینان خود حفاظت کنند. گزارش پلیس راهنمایی و رانندگی نیز نشان می‌دهد بیش از نیمی از تصادفات منجر به فوت در دو خودرو پژو و خانواده پراید رخ می‌دهد. خودروهایی که به علت قیمت پایین و فراوانی تولید و دسترسی مردم، بیشترین خودروهای موجود در کشور هستند و به علت تصمیم مسئولان برای ممنوعیت واردات خودروهای ایمن و دست بالای دو خودروساز داخلی در بازار ایران، جان مردم فدا می‌شود.
تعیین علت اصلی بروز تصادفات رانندگی در سیاستگذاری مسئولان کشور برای کاهش مرگ و میر تصادفات رانندگی بسیار مهم است؛ اما در سالهای اخیر برنامه کارشناسی و جامعی برای کاهش این حوادث در کشور تدوین و اجرا نشده است. به همین علت میزان تلفات آن در سالهای مختلف فراز و فرود داشته است و بعد از حدود یک دهه روند کاهشی از سال 1385 تا سال 1395 که میزان تلفات رانندگی از سالی حدود 27 هزار نفر در سال به حدود 16 هزار نفر رسید، بعد از آن دوباره آهنگ افزایشی شد؛ به طوری که در سال 1402 دوباره میزان مرگ‌های ناشی از تصادفات رانندگی به بالای 20 هزار نفر رسید.
بر اساس قانون برنامه هفتم توسعه باید سالانه 10 درصد از میزان جان باختگان حوادث رانندگی در کشور کم شود. حوادثی که سالانه حدود 20 هزار مرگ و نزدیک به 400 هزار مصدوم را به خانواده‌های ساکن ایران تحمیل می‌کند. مرگ‌هایی که بیش از همه در گروه سنی جوان است و حدود 8 درصد از کل تولید ناخالص ملی ایران را در اوضاع فعلی اقتصادی کشور می‌بلعد. یعنی این حوادث قابل پیشگیری، هر سال حداقل 30 میلیارد دلار برای درمان و جبران خسارات حادثه دیدگان به خود اختصاص می‌دهند. رقم بزرگی که به گفته مسئولان نیروی انتظامی حدود 35 هزار میلیارد تومان آن به نرخ سال 1402 فقط بابت خسارت خودروها به بیمه‌های تجاری تحمیل می‌شود.
این البته جدا از حدود 10 هزار میلیارد تومانی است که صرف درمان مصدومان حوادث تصادفی می‌شود. البته بیمه‌های تجاری باید مطابق قانون این هزینه را از محل 10 درصد حق بیمه شخص ثالث به وزارت بهداشت بپردازند که معلوم نیست چقدر به تکلیف قانونی خود عمل کرده‌اند و البته باز هم مشخص نیست وزارت بهداشت چه میزان از این رقم دریافتی خود را واقعا صرف درمان و پیگیری‌های درمانی مصدومان کرده است و آیا مطابق قانون، همه خدمات درمانی بعد از ترخیص مصدومان تصادفات نیز رایگان است؟ تصادفاتی که به گفته علیرضا رئیسی معاون وزیر بهداشت هر سال 60 هزار معلول بر جا می‌گذارد که حدود 400 هزار نفر آنها دچار معلولیت‌های شدید می‌شوند و از این تعداد حدود سه هزار نفر برای همیشه قطع نخاع می‌شوند.
اینها فقط بخش عیان و آشکار خسارتهای ناشی از حوادث رانندگی در ایران است و آماری است که فقط قله کوه بزرگ تصادفات را در ایران جلوی چشم می‌آورد. بخش بزرگ و پنهان این حوادث غم انگیز، وضعیت خانواده‌های عزاداری است که برای همیشه پدر، مادر و فرزند خود را از دست می‌دهند و افسرده و تا مدتها گرفتار انواع بیماری‌های روانی می‌شوند، اما در اغلب موارد تحت درمان قرار نمی‌گیرند. خانواده‌های زیادی نان آور خود را از دست می‌دهند و به ورطه فقر می‌روند و شاید آینده فرزندانشان برای همیشه به خاطر یک تصادف نابود می‌شود،. این هزینه‌ها در هیچ یک از آمارهای وزارت بهداشت، پزشکی قانونی، بیمه‌ها و دستگاههای دولتی و غیر دولتی نمی‌آید.
پیگیری مساله تصادفات رانندگی در ایران بیش از همه به اراده و خواست فردی مسئولان مربوط می‌شود و برنامه جامع و همه جانبه‌ای برای آن وجود ندارد. حالا در دولت چهاردهم به علت حضور دکتر محمدرضا ظفرقندی در رأس وزارت بهداشت، مساله تصادفات رانندگی مهم شده و به صدر اخبار آمده و تا حدی در دولت مورد توجه قرار گرفته است؛ وزیری که پیش از این در بیمارستان سینای تهران رئیس مرکز تحقیقات تروما بود و به عنوان جراح عروق، از سالهای پیش دغدغه تصادفات رانندگی را در ایران داشت و قبل از اینکه لباس وزارت به تن کند برای کاهش این تصادفات تلاش می‌کرد.
حالا که او به دولت آمده، در اولین نوروز وزارتش پویش ایمنی و سلامت سفر را به نام «#نه- به تصادف!» برای توجه دادن مردم و مسئولان به مساله تصادفات رانندگی به راه انداخته و ستادی به همین نام در وزارت بهداشت تشکیل داده است. او معاون بهداشت وزارت بهداشت را به عنوان مسئول و سخنگوی این ستاد منصوب کرد و به تعداد دیگری از معاونان و مدیران این وزارتخانه در این ستاد حکم مسئولیت داد و در دولتی که رئیس آن پزشک است، حمایت رئیس دولت و معاون اجرایی آن دکتر محمد جعفر قائم پناه را هم برای این پویش کسب کرد و تعداد زیادی از دستگاه‌های دولتی و غیر دولتی به این پویش پیوستند.
مسعود پزشکیان رئیس جمهوری درباره این پویش گفت: اتخاذ مجموعه‌ای از تدابیر و اجرای اقدامات پیشگیرانه برای مقابله با تصادفات جاده‌ای، با توجه به نزدیکی تعطیلات نوروز و ایجاد سیستم تشویق و تنبیه مناسب در زمینه رعایت مقررات راهنمایی و رانندگی ضرورت دارد و لازم است پویشی برای تشویق رانندگانی که درست رانندگی می‌کنند، ایجاد شود و در مقابل جرایم برای رانندگانی که اقدامات پرخطری مانند تردد با سرعت غیرمجاز دارند، تشدید شود.
تصادفات هر سال 60 هزار معلول برجا می‌گذارد که حدود 400 هزار نفرشان دچار معلولیت‌ شدید می‌شوند و حدود سه هزار نفر برای همیشه قطع نخاع می‌شوندپویش و همکاری دستگاه‌های مختلف برای پیشگیری از تصادفات رانندگی، در بسیاری از کشورها به خصوص کشورهای اروپایی که آمار تصادفات و تلفات رانندگی آنها پایین است، قبلا اجرا شده است. مهمترین هدف این اقدامات توجه دادن مردم و مسئولان به انجام وظایف خود در مسیر کاهش تصادفات و آسیب‌های این حوادث است، تا جایی که برخی کشورها مثل سوئد هدف مرگ صفر تصادفات رانندگی را برای خود ترسیم کرده‌اند و البته برای رسیدن به این هدف زیرساختهای لازم را فراهم و مجموعه‌ای از اقدامات را از جمله ارتقای کیفیت و ایمنی خودروها و جاده‌ها، افزایش کمی و کیفی خدمات اورژانس و مراکز درمانی، جریمه‌های سنگین از جمله محرومیت از رانندگی برای رانندگان خطر آفرین و آموزش همگانی از همه رسانه‌ها برای توجه همه مردم و مسئولان اجرا می‌کنند.
اما در ایران چنین اقدامات زیربنایی و اساسی برای کاهش تصادفات رانندگی به چشم نمی‌خورد و به همین علت نمی‌توان انتظار داشت که اتفاق بزرگی در این زمینه بیفتد. شاید تا حدی میزان مرگ‌های تصادفات به صورت موقت مثلا در ایام نوروز کمتر شود. آمار دقیق میزان مرگ و میر حوادث رانندگی نوروز را سازمان پزشکی قانونی اعلام می‌کند. آماری که به صورت تجمیعی احتمالا اواخر اردیبهشت، بعد از ثبت همه موارد مرگ از جمله مرگ‌های در صحنه حادثه، مرگ در بیمارستان و مرگ‌های بعد از ترخیص از بیمارستان اعلام می‌شود.
بازار

آمارهای فعلی پلیس از موارد مرگ تصادفات نوروزی فقط بخشی از این حوادث را که اغلب در محل حادثه است، نشان می‌دهد و همه ماجرا نیست. با این حال تاکنون پلیس تعداد مرگ‌های ناشی از حوادث رانندگی را در دوره طرح نوروزی یعنی از 25 اسفند تا دهم فروردین 640 نفر اعلام کرده که تقریبا روزی 40 کشته را نشان می‌دهد؛ آماری که احتمالا بعد از تجمیع همه موارد از سوی پزشکی قانونی افزایش یافته و شاید به عدد متوسط سالهای اخیر که حدود 54 کشته در روز بوده نزدیک شود.
آمارهای سازمان پزشکی قانونی نشان می‌دهد بعد از سال 1399 که به علت پاندمی کرونا و محدودیت‌های تردد تعداد قربانیان تصادفات در بازه زمانی بیست روزه طرح نوروزی ( 25 اسفند تا 15 فروردین) به 534 نفر یعنی متوسط روزانه 25.7 رسید، در بقیه سالها روند افزایشی داشته، به طوری که در نوروز 1400 تعداد 1080 نفر، در نوروز 1401 تعداد 1146 نفر، در نوروز 1402 تعداد 1217 نفر و در نوروز 1403 تعداد 1089 نفر در حوادث رانندگی کشور جان خود را از دست دادند و متوسط مرگ روزانه آنها در سال‌های 1400 تا 1403 به ترتیب 54، 57.3، 60.85 و 54.45 نفر در روز بوده است.
آماری که باید دید امسال با وجود اجرای پویش نه به تصادف! در نوروز 1404 چه تغییری می‌کند. این آمار هر چه باشد، عوامل اصلی بروز این حوادث به قوت خود باقی است. رانندگان خودروها همچنان مسافتهای طولانی را با خستگی و خواب آلودگی طی می‌کنند، فقر و استفاده از خودروهای غیر ایمن ادامه دارد و تلفن همراه نقش مهمی در بروز تصادفات رانندگی ایفا می‌کند. باید دید با گذر از این ایام چه بر سر مسافران نوروز می‌آید و در پایان این ایام، چند نفر چشم به راه عزیزشان می‌مانند و چند نفر بعد از تعطیلات عید لباس عزا می‌پوشند؟