بزرگنمايي:

ایران پرسمان - وطن امروز / «2 راهبرد پیش‌ روی صنعت گاز ایران» عنوان یادداشت روز در روزنامه وطن امروز به قلم مهرداد بذرپاش است که می‌توانید آن را در ادامه بخوانید:
گاز طبیعی یکی از منابع حیاتی انرژی ایران است که در سیاست‌های اقتصادی و دیپلماسی کشور نقش مهمی ایفا می‌کند. ایران با داشتن دومین ذخایر بزرگ گاز دنیا به میزان بیش از 33 تریلیون مترمکعب، به‌ عنوان یکی از تأمین‌کنندگان عمده انرژی در سطح منطقه و جهان شناخته می‌شود. این منابع گازی نه ‌تنها برای تأمین نیازهای داخلی، بلکه برای تقویت روابط اقتصادی و سیاسی ایران با کشورهای همسایه از جمله ترکیه، عراق و پاکستان مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد. صنعت گاز ایران به‌ عنوان یکی از ارکان اصلی اقتصاد کشور، توجه زیادی را در برنامه‌های توسعه‌ای و بین‌المللی جلب کرده است. همکاری در زمینه تأمین انرژی و پروژه‌های گازی وابستگی‌های متقابل انرژی را تقویت کرده و به ایجاد روابط استراتژیک در سطح بین‌الملل منجر خواهد شد.
* توسعه زیرساخت‌های صنعت گاز بعد از انقلاب اسلامی
طی سال‌های بعد از انقلاب اسلامی زیرساخت‌های گاز کشور به ‌طور قابل توجهی توسعه یافته، به نحوی که طبق آمار شرکت ملی گاز ایران در این مدت به بیش از 1200 شهر و بیش از 35 هزار روستا در کشور گازرسانی شده و برای تأمین گاز مورد نیاز خانواده‌ها و مشترکان صنعتی بیش از 416 هزار کیلومتر شبکه خط لوله اجرا و 13 میلیون انشعاب گاز نصب شده است. در واقع، بیش از 97 درصد جمعیت شهری و 87 درصد جمعیت روستایی و در مجموع بیش از 90 درصد جمعیت کشور از نعمت گاز طبیعی برخوردارند. 
با وجود ظرفیت‌ها و دستاوردهای ذکر شده، ایران امروز انرژی در دسترس مناسبی برای صادرات ندارد که از جمله عوامل اصلی آن تلفات بالای انرژی در کشور و وابستگی کشور به یک حامل انرژی است به نحوی که بیش از 70 درصد انرژی کشور به گاز وابسته است. بخشی از نیاز انرژی کشور به دلیل کمبود منابع پایدار در حال هدررفت است که این موجب خاموشی و تعطیلی صنایع و در نتیجه آسیب به ثروت ملی و تولید ناخالص داخلی شده است. 

* لزوم مدیریت بهینه مصرف بخش گاز و حرکت به سمت استقرار فناوری و کنتورهای هوشمند گاز
تلفات گاز هم در تولید - نظیر گازهای مشعل - و هم در فرآیند انتقال و توزیع - نظیر حجم بالای مصارف نامشخص گاز - ضرورت مدیریت مصرف و به کارگیری فناوری در این بخش و هوشمندسازی آن را نشان می‌دهد. در حال حاضر حدود 30 میلیون مشترک از خدمات شرکت گاز استفاده می‌کنند. این در شرایطی است که مدیریت مصرف به روش‌های سنتی انجام می‌شود و لازم است متناسب با پیشرفت فناوری، مدیریت مصرف گاز نیز جهش فناورانه داشته باشد. در بخش مدیریت مصرف با توجه به اتلاف بالای منابع در تولید، انتقال و توزیع گاز و حجم بالای مصارف نامشخص، سیاست‌گذاری صحیح و استفاده از ابزارهای دقیق ضروری است. یکی از این ابزارها استفاده از تجهیزات اندازه‌گیری دقیق در طول لوله انتقال، توزیع و در نهایت مصرف‌کننده نهایی است. فناوری کنتورهای هوشمند علاوه بر پایش لحظه‌ای جریان گاز، نسبت به کنترل مصرف بخش‌های مختلف هشدارهای لازم را صادر می‌کند. استفاده از ظرفیت بخش خصوصی و شرکت‌های دانش‌بنیان برای انتقال فناوری و تولید و نصب کنتورهای هوشمند گاز یکی از راهبردهای این بخش است. مزیت مهم کنتورهای هوشمند این است که مصرف گاز را کنترل و امکان قیمت‌گذاری پویا را فراهم می‌کند. از سویی با توجه به احتمال وجود خطای انسانی در خوانش کنتورها، استفاده از کنتورهای هوشمند مانند کنتور گاز هوشمند، کنتور آب هوشمند و کنتور برق هوشمند اهمیت زیادی یافته است.
* دیپلماسی انرژی و قراردادهای گازی با کشورهای همسایه
موقعیت جغرافیایی ایران به‌ عنوان یک پل ترانزیتی گازی میان اروپا، آسیای مرکزی و خلیج‌فارس، فرصت‌های زیادی را برای ایران در زمینه تأمین انرژی اروپا و آسیا فراهم کرده است. این موقعیت ممتاز این امکان را می‌دهد که با تقویت همکاری‌های گازی و توسعه زیرساخت‌ها، جایگاه خود را به‌ عنوان یک تأمین‌کننده مهم انرژی در سطح جهانی تثبیت کنیم و به ‌طور مؤثری در دیپلماسی انرژی مشارکت داشته باشیم.
قراردادهای گازی میان ایران و کشورهای همسایه، بخش مهمی از دیپلماسی انرژی ایران را تشکیل می‌دهند. این قراردادها نه تنها به تأمین انرژی داخلی ایران کمک می‌کنند، بلکه فرصت‌هایی را نیز برای گسترش روابط اقتصادی و سیاسی با کشورهای همسایه فراهم می‌آورند. 
1- ترکیه: از مهم‌ترین شرکای گازی ایران به شمار می‌رود. ایران سالانه حدود 10 میلیارد مترمکعب گاز به ترکیه صادر می‌کند و سال 2022 میلادی 9 میلیارد و 400 میلیون مترمکعب و سال 2023 میلادی 5 میلیارد و 400 میلیون مترمکعب گاز به ترکیه صادر کرد. ترکیه به‌ عنوان پل ارتباطی ایران به بازارهای اروپایی نیز اهمیت ویژه‌ای دارد، هر چند رقابت با کشورهای دیگر مانند روسیه و ترکمنستان به چالش‌هایی در این زمینه منجر شده است.
2- عراق: طبق قرارداد میان 2 کشور، ایران روزانه 50 میلیون مترمکعب گاز به عراق صادر می‌کند که عمدتا برای تأمین برق و نیازهای صنعتی این کشور است البته این همکاری با چالش‌هایی مانند مشکلات مالی دولت عراق و عدم توانایی این کشور در پرداخت‌ها به دلیل تحریم و سایر موانع روبه‌رو است. 3 - پاکستان: پروژه خط لوله ایران - پاکستان یکی از پروژه‌های راهبردی است که بنا بود 23.5 میلیون مترمکعب گاز در روز به پاکستان منتقل کند. با وجود مشکلات مالی و تحریمی، این پروژه هنوز تکمیل نشده است ولی در صورت اجرایی شدن، می‌تواند روابط 2 کشور را تقویت و ژئوپلیتیک انرژی در منطقه غرب آسیا را متحول کند.
4 - ترکمنستان: در 15 سال گذشته به‌ طور میانگین روزانه 15 میلیون و 300 هزار مترمکعب گاز طبیعی از کشور ترکمنستان وارد ایران شده است. با این ‌حال، مشکلات تحریمی سبب کاهش واردات گاز طبیعی ایران از ترکمنستان شد و سال 1395 اختلافات گازی بین 2 کشور افزایش یافت. با این وجود در دولت سیزدهم (پاییز1400) قرارداد جدید سوآپ تا سقف 2 میلیارد مترمکعب در سال بین 2 کشور منعقد شد و به ترکمنستان اجازه داد گاز خود را از طریق سوآپ با ایران به جمهوری آذربایجان بفروشد و به این ترتیب چشم‌اندازی تازه برای همکاری‌های بیشتر بین 2 طرف ایجاد شد.
5-روسیه: در ماه‌های پایانی دولت سیزدهم با پیگیری شهید رئیسی عزیز، تفاهمنامه‌ای در حضور معاون اول محترم وقت ریاست جمهوری جناب آقای دکتر مخبر بین شرکت ملی گاز ایران و شرکت گازپروم روسیه به امضا رسید که روزانه 300 میلیون مترمکعب گاز روسیه از طریق دریای خزر و خشکی به ایران منتقل شود که بخشی از این گاز جهت مصارف داخلی ایران و بخشی با مشارکت شرکت گازپروم روسیه به کشورهای همسایه صادر شود. همچنین توافق شده بود همه هزینه‌های احداث خطوط انتقال تا مرز ایران توسط شرکت گازپروم روسیه انجام شود.
* جمع‌بندی
قراردادهای گازی ایران با کشورهای همسایه در کنار توجه به مدیریت مصرف و توسعه کنتورهای هوشمند گاز، علاوه بر تأمین انرژی داخلی، نقش مهمی در استراتژی دیپلماسی انرژی ایران و تقویت روابط اقتصادی و سیاسی منطقه‌ای دارد. با توجه به تغییرات ژئوپلیتیک و نیاز روزافزون اروپا به منابع انرژی پایدار، ایران می‌تواند از پروژه‌های ترانزیتی مانند «خط لوله ایران - ترکیه - اروپا» برای تأمین انرژی اروپا بهره‌برداری و گاز را از طریق کشورهای همسایه به این بازارها صادر کند. همچنین تقویت روابط گازی با کشورهای همسایه در غرب آسیا و آسیای مرکزی، نظیر عراق، ترکیه، پاکستان و ترکمنستان، می‌تواند زمینه‌ساز همکاری‌های بلندمدت در زمینه انرژی، کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی آلاینده و ارتقای بهره‌وری صنعتی در منطقه شود. این تحولات می‌تواند ایران را به یکی از بازیگران کلیدی بازار انرژی جهانی تبدیل کند.