چاپ

ایران پرسمان - اعتماد /متن پیش رو در اعتماد منتشر شده و انتشار آن به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست
فیلترینگ؛ آری یا نه؟! مساله الان مدت‌هاست که همین است. مدت‌هاست که کاربران فضای مجازی مدام با دلهره «احتمال» فیلترینگ شبکه‌های اجتماعی مورد استفاده‌شان یا با دشواری اتصال به فیلترشکن‌ها برای استفاده از شبکه‌های از پیش‌فیلتر شده، دست و پنجه نرم می‌کنند؛ معضلی که حالا کار را به جایی رسانده که خراب شدن گهگدار سرورهای پیام‌رسان‌ها یا شبکه‌های اجتماعی که منجر به قطعی این اپلکیشین‌ها می‌شود، بلافاصله با واکنش کاربران ایرانی مواجه می‌شود. کاربرانی که نگرانند نکند این قطعی ناشی از فیلترینگ باشد!
ماجرای فیلترینگ شبکه‌های اجتماعی در ایران به ‌صورت جدی با فیلترینگ توییتر و فیس‌بوک بعد از انتخابات 88 آغاز شد. اگرچه فیلترینگ این شبکه‌های اجتماعی چندان موفق نبود و آنقدر استفاده از آنها بالا رفت که حالا شاهد حضور رییس‌جمهوری، وزیر، وکیل، نماینده مجلس و حتی برخی بزرگان نظام در توییتر هستیم اما همچنان فیلترینگ کار خودش را می‌کند و مردم برای استفاده از این شبکه اجتماعی از فیلترشکن استفاده می‌کنند. هر قدر هم که کارشناسان در این مدت، در انتقاد به فیلترینگ گفته‌اند که اگر قرار است فیلترینگ منجر به عدم استفاده مردم از این شبکه‌های اجتماعی شود پس حضور سران نظام و مسوولان دولت و حاکمیت در آن، با این هدف در تضاد است، کار به جایی نبرده است. انگار یک معامله نانوشته‌ای وجود دارد که فیلترینگ انجام شود و با استفاده از فیلترشکن‌ها همچنان این شبکه‌های اجتماعی مورد استفاده عموم جامعه قرار بگیرند، چراکه همان‌طور که بارها بسیاری از مسوولان هم اذعان کرده‌اند، عدم استفاده از فضای مجازی، به صلاح نیست و باید با حضور در این فضا، از قضا از آن استفاده شود و پیام‌ها را به گوش دنیا رساند اما ظاهرا گروهی ترجیح می‌دهند پیام‌شان را از پس پرده فیلترینگ به گوش جهان برسانند و با وجود اینکه بارها بحث رفع فیلتر توییتر مطرح شد و حتی تلاش‌هایی هم در این زمینه انجام شد اما همان گروه خاص زیر بار نرفتند و در نهایت نه‌تنها توییتر همچنان فیلتر است که در نتیجه همان نوع نگاه، حالا تلگرام هم به صف فیلترشدگان اضافه شده است. فیلترینگی که بر مبنای اعتراف بسیاری از مسوولان و کارشناسان می‌توان آن را شکست خورده دانست؛ چراکه کمتر از 5 ماه پس از فیلتر شدن این پیام‌رسان در تاریخ دهم اردیبهشت‌ماه 97، از آبان‌ماه همان سال شاهد بازگشت تدریجی سازمان‌ها و مسوولانی بودیم که با فیلترینگ تلگرام از این پیام‌رسان خارجی کوچ کرده و حالا با کاهش مخاطبان‌شان مواجه شده و به این نتیجه رسیده بودند که برای اینکه دیده و شنیده شوند، باید به تلگرام بازگردند.
البته بازگشت این افراد به تلگرام، تاثیری در شرایط فیلترینگ این پیام‌رسان نداشت و برخی از همان‌‌ها که نتیجه فیلترینگ را به چشم دیده بودند، دنبال فیلترینگ اینستاگرام افتادند. اتفاقی که البته تاکنون رخ نداده و شاید بتوان آن را نتیجه همان جمله‌ای دانست که حسن روحانی 28 آذرماه 96 و در نخستین اجلاس حقوق شهروندی مطرح کرد و گفت: «وزیر ما اینجاست و به مردم قول می‌دهد دستش روی دکمه فیلترینگ نخواهد رفت.» اگرچه بسیاری از مردم مقصر فیلترینگ تلگرام را محمدجواد آذری‌جهرمی می‌دانند اما در مقابل گروهی هستند که می‌گویند وزیر جوان نقشی در فیلترینگ تلگرام نداشته و این موضوع درنتیجه اقدام بازپرسی است که حکم فیلترینگ تلگرام را صادر کرد. البته که بازپرس بیژن قاسم‌زاده مهرماه 98 به اتهام تاثیر نفوذ اشخاص دولتی در پرونده وریا مولانایی و تاثیر دادن نفوذ در پرونده حسین حاجی‌زاده و نادر شریف‌زاده به مبلغ 28 میلیارد ریال به عنوان متهم ردیف یازدهم پرونده پرحاشیه اکبر طبری و 21 همدستش بازداشت شد اما ظاهرا پرونده نفوذ او را بی‌ربط به تصمیمش در فیلترینگ تلگرام دانستند و تاکنون در همچنان بر همان پاشنه چرخیده است. ماجرا اما برای گروهی به همین فیلتر کردن‌ها ختم نمی‌شود و حالا در تازه‌ترین اقداماتی که در راستای محدود کردن فضای مجازی انجام می‌شود، 40 نفر از نمایندگان مجلس انقلابی یازدهم، طرح «انسداد فضای مجازی» را کلید زده‌اند. طرحی که برخی از خود آنها از آن به عنوان طرح «انسداد شبکه‌های اجتماعی» یاد می‌کنند و این نگرانی را به وجود آورده که با تصویب و اجرایی شدن این طرح، تمام پیام‌رسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی خارج از کشور مسدود و فیلتر شوند.
«احراز هویت کاربران فضای مجازی»، «ایجاد نمایندگی پیام‌رسان‌های خارجی، داخل کشور» و «مجرم بودن کسانی که از فیلترشکن استفاده می‌کنند» و... از جمله موارد مطروحه در این طرح است که کاربران فضای مجازی همچنین بسیاری از مسوولان نسبت به آن انتقادات جدی مطرح کرده‌اند. شاید مهم‌ترین موضوع مطرح شده در واکنش به این طرح را بتوان نگرانی نسبت به حوزه فضای مجازی دانست. کنایه‌ای از انسداد منافذ فرهنگی و بستن مجاری جامعه مدنی!
اگرچه برخی نمایندگان موافق این طرح، آن را خواست مردمی می‌دانند اما نگاهی کوتاه به واکنش‌های صورت گرفته درباره این طرح به سادگی نشان می‌دهد که این طرح اگر هم خواست مردمی باشد، خواست اکثریت شهروندان نیست و آنچه عموم جامعه می‌خواهند همچنان رفع فیلتر شبکه‌های اجتماعی و دسترسی آزاد است. این طرح از نظر بسیاری از کارشناسان و سیاستمداران غیرکارشناسی است. چنانکه یکی از همکاران همان 40 نماینده مجلس هم در اعتراض به آن گفته که مفاد طرح از نظر اجرایی و محتوایی ایرادات فنی دارد و از نظر علمی با آن اعلام مخالفت کرده است. مصطفی طاهری که از قضا در این حوزه بیش از همکارانش در پارلمان تخصص دارد و احتمالا به همین دلیل هم ریاست کمیته ارتباطات کمیسیون صنایع و معادن مجلس یازدهم را برعهده دارد، دیروز در همین راستا به ایسنا گفته که چندان موافق این نوع فیلتری که تا الان تجربه کرده‌ایم نیست. این نماینده مجلس یازدهم اذعان دارد با وجود اینکه تلگرام را فیلتر کردیم اما هرکس می‌خواهد از آن استفاده می‌کند. او گفته که دنبال ویترین نیستیم بلکه باید برنامه‌ریزی کنیم تا حرفی برای گفتن داشته باشیم. به عقیده او اگرچه در بستر موجود آسیب‌هایی از نظر امنیتی و تا حدودی اخلاقی وجود دارد اما با تکنیک‌هایی مثل هوش مصنوعی و بدون فیلتر می‌توان این تهدیدات را ناکارآمدتر کرد و کاهش داد. این موضوعی است که همتای او در مجلس پیشین یعنی رییس کمیته ارتباطات کمیسیون صنایع و معادن مجلس دهم هم به آن اذعان دارد. سیده حمیده زرآبادی معتقد است که تجربه فیلترینگ شکست خورده بوده و این را می‌توان به سادگی از بازگشت افراد به استفاده از تلگرام فهمید. این نماینده اصلاح‌طلب مجلس دهم هم مانند طاهری اصولگرا این طرح را غیرکارشناسی می‌داند و معتقد است که طرح تازه مجلسی‌ها جزو طرح‌هایی است که باعث می‌شود، اعتماد عمومی و آزادی‌‌های عمومی کمتر شوند. این نماینده اصلاح‌طلب مجلس یازدهم در گفت‌وگو با «اعتماد» تاکید می‌کند که آن‌ طور که تجربه نشان داده فضای مجازی یا در کل فناوری و تکنولوژی‌های جدید هیچ‌ موقع مسدود نمی‌شوند و هر اتفاقی که بیفتد یک جایگزینی برای آن وجود دارد؛ کسی که بخواهد استفاده کند، استفاده می‌کند حتی اگر قانون‌های سختگیرانه‌تر از این هم وجود داشته باشد.
«اعتماد» به بهانه به جریان افتادن طرح انسداد پیام‌رسان‌های خارجی و بالا گرفتن بحث در این رابطه علاوه بر اینکه سراغ رییس کمیته ارتباطات کمیسیون صنایع و معادن مجلس دهم رفته‌ و در گفت‌وگویی به بررسی ابعاد مختلف این طرح و نتایج اجرای احتمالی آن پرداخته در یادداشتی به قلم محمدعلی ابطحی از جمله سیاسیون فعال در فضای مجازی نیز از دیگر جزییات این مهم نوشته است. موضوعی که در روزهای آینده نیز بیش از این به آن خواهیم پرداخت.