چاپ

ایران پرسمان - اکو ایران /متن پیش رو در اکو ایران منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
گروه‌های شیعه عراقی در مورد رویکردشان برای حمله به اسرائیل اختلاف نظر دارند، اما هرگونه حمله در مقیاس وسیع از سوی تل آویو می‌تواند عراق را به طور عمیق‌تر به یک جنگ منطقه‌ای بکشاند.
در بحبوحه تمرکز بر رویارویی رو به تشدید اسرائیل با ایران و متحد لبنانی آن، حزب الله، یک جبهه جدید نیز در عراق گشوده شده است.
جبهه جدید علیه تل‌آویو
در 6 اکتبر، نیروهای تحت حمایت ایران در عراق - تحت پرچم مقاومت اسلامی در عراق (IRI) - مسئولیت حمله پهپادی به اسرائیل را بر عهده گرفتند.
این حمله به دنبال پرتاب دو پهپاد از عراق در 25 سپتامبر انجام شد و شهر ایلات در جنوب اسرائیل را هدف قرار داد. در حالی که یکی از پهپادها رهگیری شد، دیگری خسارت جزئی و دو تلفات وارد کرد. دو روز بعد، مقاومت عراق مسئولیت حمله به مواضع نظامی در بلندی‌های جولان سوریه را که توسط اسرائیل اشغال شده است، بر عهده گرفت.
از زمان آغاز جنگ غزه، گروه‌های متحد ایران در عراق موشک‌ها و پهپادهایشان را به سمت اسرائیل پرتاب کرده‌اند. چنین حملاتی از زمان تشدید جنگ اسرائیل علیه حزب الله و لبنان از سر گرفته شده است و احتمالاً با ادامه هر دو جنگ، ادامه خواهد یافت.
مهند سلوم، استادیار مطالعات امنیتی انتقادی موسسه تحصیلات تکمیلی دوحه، به العربی الجدید گفت دخالت نیروهای مورد حمایت ایران در عراق در رویارویی ایران و اسرائیل نشان‌دهنده استفاده راهبردی تهران از نیروی منطقه‌ای خود برای اعمال فشار بر اسرائیل به‌طور غیرمستقیم و بدون درگیر شدن در یک رویارویی مستقیم نظامی است.»
گروهایی مانند کتائب حزب الله و عصائب اهل الحق حملات متعددی را به جنوب اسرائیل و بلندی‌های اشغالی جولان انجام داده‌اند. در حالی که آسیب فیزیکی ممکن است محدود باشد، این حملات بر قابلیت‌های روزافزون این گروه‌ها برای نفوذ به سیستم‌های دفاع هوایی به طور سنتی قوی اسرائیل و نشان دادن استراتژی ایران در استفاده از متحدان برای اعمال فشار بر اسرائیل تاکید می‌کند.
فنار حداد، استادیار دانشگاه کپنهاگ، معتقد است که این نیروها احتمالاً نقش کوچکی در مقابله با اسرائیل ایفا خواهند کرد. حداد گفت: «من فکر نمی‌کنم که آن‌ها توانایی ایفای نقش مستقیم قابل توجهی علیه اسرائیل را داشته باشند. آن‌ها تعداد، ظرفیت یا تجربه مثلاً حزب الله را در مورد رویارویی با اسرائیل ندارند.»
او افزود: «من همچنین فکر می‌کنم که علی‌رغم روایت آن‌ها، اثربخشی، تمرکز و کاربری آن‌ها بیشتر بر عراق و مجاورت آن متمرکز است تا اسرائیل. همچنین این آگاهی وجود دارد که این نیروها در صورت برانگیختن مستمر واکنش اسرائیل-آمریکا - که می‌تواند دستاوردهای سیاسی، اقتصادی و نظامی آن‌ها در عراق را به خطر بیندازد - ضررهای زیادی را متحمل خواهند شد.
از زمان آغاز حمله اسرائیل به غزه در اکتبر 2023، این گروها آشکارا قصد خود را برای تشدید عملیات، افزایش فشار بر اسرائیل به عنوان بخشی از «محور مقاومت» اعلام کرده‌اند.
محکم شدن محور تحت رهبری ایران؟
پس از حمله آمریکا به عراق در سال 2003 و سرنگونی صدام حسین، نیروهای مورد حمایت ایران از خلاء قدرت ناشی از آن استفاده کردند و نفوذ قابل توجهی بر سیستم‌های سیاسی و امنیتی عراق به دست آوردند.
از سال 2014 به دنبال فتوای آیت الله سیستانی مبنی بر دفاع از عراق در برابر دولت اسلامی (داعش)، نیروهای بسیج مردمی عراق که در زبان عربی به نام حشدالشعبی شناخته می‌شوند، تشکیل شد و از ائتلافی از نیروهای شبه نظامی به یک دستگاه رسمی دولتی تکامل یافته‌اند.
همزمان که این نیروها با خودمختاری فزاینده در داخل دستگاه امنیتی رسمی عراق عمل می‌کنند، در تقویت جاه‌طلبی‌های منطقه‌ای گسترده‌تر ایران نقش مهمی داشته‌اند. از زمان اعلام شکست داعش در دسامبر 2017، حشدالشعبی تمرکز خود را بر گسترش کنترل خود در عراق معطوف کرده است.
هنگامی که تنش‌ها بین ایران و ایالات متحده در سال 2018، پس از خروج واشنگتن از توافق هسته‌ای در دوران دونالد ترامپ، تشدید شد، برخی از این جناح‌ها دارایی‌های نظامی آمریکا در عراق را هدف قرار دادند تا نیروهای آمریکایی را برای خروج از این کشور تحت فشار قرار دهند.
در طول سال گذشته، نیروهای حشدالشعبی روابط خود را با ایران عمیق‌تر کرده‌اند و جناح‌هایی مانند کتائب حزب‌الله به فناوری‌های پیشرفته هواپیماهای بدون سرنشین و سامانه‌های موشکی مجهز شده‌اند.
بسیاری از آن‌ها به سلاح‌های کوچک، پهپادها، خمپاره‌ها و راکت‌ها و همچنین موشک‌های بالستیک و کروز پیشرفته‌تر مجهز هستند. این باعث افزایش ظرفیت آن‌ها برای حمله به اهداف اسرائیلی با دقت بیشتر شده است.
با این حال، کارآمدی این نیروها به دلیل اختلافات داخلی و فقدان ساختار فرماندهی مشترک با مانع مواجه شده است. به نوشته العربی الجدید، برخی از جناح‌ها برای اقدام مستقیم‌تر علیه اسرائیل فشار آورده‌اند، در حالی که برخی دیگر حفظ نفوذ سیاسی و نظامی خود در عراق را در اولویت قرار داده‌اند.
رناد منصور، پژوهشگر ارشد در چتم هاوس و دانشگاه کمبریج گفت: «در حالی که برخی از جناح‌ها به دنبال اعمال فشار برای اقدامات بیشتر علیه اسرائیل هستند، برخی دیگر خواستار آرامش و تمرکز بر ثبات عراق در وهله اول هستند». وی خاطرنشان کرد که گروه‌هایی مانند کتائب حزب‌الله و کتائب سید الشهدا تمایل بیشتری به جنگ دارند، اما با فشار مشترک ایران و عراق محدود شده‌اند.
دولت عراق با نگرانی‌ها از به خطر افتادن ثبات پس از جنگ و تلاش برای بازسازی کشور، سعی کرده از گرفتار شدن در این رویارویی اجتناب کند. فواد حسین، وزیر امور خارجه عراق روز یکشنبه در جریان سفر عباس عراقچی، همتای ایرانی خود، گفت: «ادامه جنگ و گسترش آن به سوی جمهوری اسلامی ایران و بهره برداری [اسرائیل] از حریم هوایی عراق به عنوان کریدور کاملا غیرقابل قبول و مردود است.»
اسرائیل چگونه ممکن است پاسخ دهد
در حال حاضر، تمرکز اصلی اسرائیل بر لبنان و غزه است، جایی که بسیاری از دارایی‌های نظامی آن بر آن‌ها متمرکز است. در نتیجه، چالش‌های نیروهای عراقی هنوز به اولویت تبدیل نشده است.
در حالی که مقامات اسرائیلی وعده داده‌اند که «در زمان و مکان مورد نظر خود پاسخ دهند»، تعداد فزاینده‌ حملات از سوی عراق ممکن است اسرائیل را مجبور به تغییر استراتژی خود کند.
اسرائیل پیش از این به حملات پهپادی حوثی‌ها در یمن با حمله به بندر حیاتی در شهر حدیده پاسخ داده است. این نشان می‌دهد که پاسخ نظامی اسرائیل به عراق دور از ذهن نیست.
چنین بحث‌هایی پیشترً در داخل اسرائیل ظهور کرده است. هفته گذشته کانال راستگرای 14 اسرائیل عکسی از رهبر مذهبی برجسته عراق آیت الله علی سیستانی را به عنوان بخشی از فهرست اهداف احتمالی ترور منتشر کرد. این امر جناح کتائب سید الشهدا را بر آن داشت تا اعلام کند که آیت الله سیستانی بالاتر از همه خطوط قرمز است.
اما در حال حاضر هیچ نشانه روشنی مبنی بر برنامه ریزی اسرائیل برای اقدام فوری نظامی در عراق وجود ندارد. همانطور که مهند سلوم استدلال کرد، این جناح‌ها بیشتر یک دردسر استراتژیک برای اسرائیل هستند تا یک تهدید فوری که واکنشی در مقیاس وسیع را نیاز داشته باشد.
وی افزود: «این بدان معنا نیست که اسرائیل برای ایجاد بازدارندگی و تضعیف گروه‌های نزدیک به ایران در عراق، ترور هدفمند رهبران آن‌ها را انتخاب نمی‌کند».
پس از حمله ایران به اسرائیل در اول اکتبر، باز شدن یک جبهه عراقی نشان می‌دهد که متحدان منطقه‌ای ایران چگونه فشارها را بر اسرائیل تشدید می‌کنند.
در حالی که اسرائیل آماده واکنش به حمله 1 اکتبر می‌شود، هم ماهیت حمله و هم هرگونه واکنش بعدی ایران، روند تشدید را شکل می‌دهد و نیروهای عراقی احتمالاً در درگیری‌های بعدی درگیر خواهند بود.
در حالی که گروه‌های حشدالشعبی منافع مختلفی دارند - از امور داخلی گرفته تا رویارویی مستقیم با اسرائیل - برخی از گروه‌ها ممکن است بر افزایش فشار بر اسرائیل تمرکز کنند.
با توجه به اینکه گروه‌های عراقی توانایی‌های رو به رشد خود را نشان می‌دهند، و جنگ چند جبهه‌ای اسرائیل هیچ نشانه‌ای از فروکش کردن نشان نمی‌دهد، عراق به طور بالقوه می‌تواند به شکلی عمیق‌تر به یک رویارویی منطقه‌ای در حال تشدید کشیده شود.

دانیال دلاوری