ایران پرسمان - دنیای اقتصاد /متن پیش رو در دنیای اقتصاد منتشر شده و بازنشر آن در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
استقرار «نیروهای محور» در دهه 1930 راه را برای جنگ جهانی دوم هموار کرد و قراردادهای امضا شده بین آلمان، ایتالیا و ژاپن در سال 1936 آنها را در منافع توسعه طلبانه و نفرت آنها از متحدان غربی متحد کرد.شبکه خبری اسکای نیوز با اشاره به پیشینه تاریخی فوق نوشت، در بحبوحه جنگ روسیه در اوکراین، درگیری اسرائیل و حماس، و تهدیدهای مکرر چین درباره حمله به تایوان برخی از تحلیلگران امنیتی و نظامی می‌‌‌گویند که ما دوباره در مسیر مشابهی قرار داریم و روسیه، چین، ایران و کره شمالی «نیروهای محور جدید» هستند.
آخرین بار در سال 2002 توسط جورج دبلیو بوش، رئیسجمهور سابق ایالات متحده، از واژه مشابهی استفاده شد و بوش، ایران، عراق و کره شمالی را به عنوان «محور شرارت» در پی حادثه 11 سپتامبر توصیف کرد. پیش از بررسی جدید دفاعی بریتانیا، لرد رابرتسون، وزیر دفاع سابق و رهبر ناتو، روسیه، چین، ایران و کره شمالی را «چهارگانه مرگبار» توصیف کرد.همچنین هشدارهایی وجود دارد که بیش از یکی از آنها خطر آغاز جنگ جهانی سوم در 5سال آینده را به دنبال دارد. اسکای نیوز نوشت: در پی جنگ جهانی اول، آلمان، ایتالیا و ژاپن به دنبال تسلط نظامی و فرهنگی در مناطق مربوطه خود بودند.
به‌رغم نظرات مختلف، این سه معتقد بودند که متحد شدن در برابر امثال بریتانیا و ایالات متحده از نظر استراتژیک به آنها کمک میکند.در سال 1936، اعلامیه محور رم-برلین، آلمان و ایتالیا را گرد هم آورد. به سرعت در همان سال با پیمان ضد کمینترن آلمان و ژاپن دنبال شد .برخلاف ناتو که پس از جنگ جهانی دوم برای جلوگیری از وقوع یک درگیری جهانی دیگر ایجاد شد، «محور» بین آلمان، ایتالیا و ژاپن یک اتحاد رسمی نبود. آنها اجلاس‌‌‌های سه جانبه‌ای برگزار نکردند و هماهنگی در طول جنگ اغلب حداقلی بود، اما ایدئولوژی مشترک آنها قدرت‌‌‌های جهانی را به دو دسته تقسیم کرد که یا موافق آن بودند یا موافق نبودند.
«محور جدید» چه زمانی شکل گرفت؟
به گفته دکتر آلن مندوزا، مدیر اجرایی انجمن هنری جکسون، اگرچه این چهار کشور مدت‌‌‌هاست که ضد غربی بوده‌‌‌اند، اما رابطه محوری بین آنها در فوریه 2022 «متبلور» شد.این اتفاق زمانی رخ داد که چند روز قبل از حمله روسیه به اوکراین، ولادیمیر پوتین، رئیسجمهور روسیه به دیدار همتای خود شی جین پینگ در پکن رفت و اعلام کرد که مشارکت بین کشورهای آنها «بدون محدودیت» است.ایوی آسپینال، مدیر گروه سیاست خارجی بریتانیا، می‌‌‌افزاید: «پس از تهاجم، تحریم‌‌‌های اقتصادی تحمیل شده توسط غرب، پوتین را وادار کرد تا به طور فزاینده‌‌‌ای به سمت چین، ایران و کره شمالی روی بیاورد که به شیوه ناتو با جنگ مخالفت نمی‌‌‌کنند.»بنابر ادعاهای رسانه‌‌‌های غربی، هم ایران و هم کره شمالی در تلاش‌‌‌های جنگی در اوکراین به روسیه کمک کرده‌‌‌اند.
طبق گزارش‌‌‌هایی که تهران تایید نکرده، رسانه‌‌‌های غربی مدعی هستند ایران، پهپادها را برای روسیه در جنگ تامین می‌‌‌کرد و اخیرا هم موشک‌‌‌هایی ارسال کرده است اما نشانه‌‌‌هایی از همکاری فزاینده بین هر چهار کشور پیش از حمله وجود دارد.به گزارش اسکای نیوز در سال 2019، ایران مانورهای دریایی سه جانبه سالانه را با روسیه و چین در دریای عرب آغاز کرد و جدیدترین رزمایش در ماه مارس برگزار شد. همچنین ایران در سال 2021 یک قرارداد همکاری 25ساله با چین امضا کرد که در آن پکن متعهد شد 400 میلیارد دلار (309 میلیارد پوند) برای تقویت اقتصاد ایران از طریق توسعه بخش‌‌‌های انرژی، حمل‌‌‌ونقل و تولید در ازای دریافت نفت ایران با تخفیف، بپردازد.در سال 2021 نیز چین به ایران اجازه دسترسی به سیستم ماهواره‌‌‌ای ناوبری «بیدو» BeiDou خود را برای کمک در زمینه به اشتراک‌‌‌گذاری اطلاعات داد.
کمک ایران و کره‌شمالی به روسیه در اوکراین به دلیل آغاز جنگ اسرائیل و حماس در اکتبر 2023 در حاشیه قرار گرفت. علاوه بر درگیری‌‌‌ها بین اسرائیل و حزب‌‌‌الله لبنان، ایران از طریق حمایت از حماس و نیروهای حوثی در یمن که از سال گذشته به کشتی‌‌‌های مرتبط با اسرائیل در دریای سرخ حمله می‌‌‌کنند، در درگیری‌‌‌ها نقش‌‌‌آفرینی دارد. زمانی که تهران در آوریل حمله موشکی و پهپادی بی‌‌‌سابقه‌‌‌ای را به اسرائیل انجام داد، ایالات متحده و بریتانیا را وادار کرد تا برای دفاع از اسرائیل بیایند و دو طرف نسبت به دهه‌‌‌های گذشته به جنگ همه‌جانبه نزدیک‌‌‌تر شدند. در همین حال، ولادیمیر پوتین روابط خود را با کره شمالی تقویت کرده است.او در ماه ژوئن برای اولین بار در 20 سال گذشته به پیونگ یانگ سفر کرد تا با کیم جونگ اون، رهبر این کشور، قرارداد دفاعی متقابل امضا کند.پس از یکسری تماس‌‌‌های تصویری، کیم اعلام کرد که در وضعیت جهان به سرعت در حال تغییر قصد داریم تعامل استراتژیک با روسیه را تقویت کنیم.» سپس، گرانت شاپس، وزیر دفاع بریتانیا گفت که این دیدار نشان میدهد که چگونه «محور جدید در حال فعالیت است.»
«چین نقطه اتصال است»
پوتین همچنین در سال‌جاری به تقویت روابط خود با چین ادامه داده است. او و شی در ماه مه، قبل از اینکه ماه ژوئیه در نشستی در قزاقستان اعلام کنند که روابط روسیه و چین «بهترین دوره تاریخ خود را تجربه میکند»، متعهد به «دوران جدید» مشارکت بین پکن و مسکو شدند و در حالی که از یک بحران تمام عیار در خاورمیانه اجتناب شده است، بسیاری از کارشناسان استدلال می‌‌‌کنند که تهدید حمله احتمالی چین به تایوان بیشتر است.خانم آسپینال می‌‌‌گوید: «در حال حاضر چین کمترین مشارکت را در این محور دارد، زیرا اقتصاد آن خیلی خوب عمل نمی‌‌‌کند، بنابراین تلاش میکند حضور خود را در روابط اقتصادی با غرب نگه دارد.» اما اگر دونالد ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا پیروز شود، روابط آمریکا و چین به سرعت افت میکند. دکتر مندوزا گفت: «اگر ترامپ دست به اقدام شدیدی علیه پکن بزند، چین هم متقابلا دست به کار می‌شود و در نتیجه به ایران و روسیه نزدیک‌‌‌تر خواهد شد. بنابراین چین محور اصلی است.» او می‌‌‌گوید در خصوص چشم‌‌‌انداز واقعی درباره کاخ سفیدی که ترامپ برای بار دوم وارد آن می‌شود، به نظر می‌رسد که ایالات متحده به طور فزاینده‌‌‌ای از تایوان در برابر چین دفاع میکند؛ مساله‌‌‌ای که پتانسیل «درگیری بین‌المللی بسیار بزرگ» را دارد و می‌تواند «به راحتی به کشورهای دیگر سرایت کند.»
به جنگ جهانی سوم نمی‌‌‌رویم
همانگونه که کارشناسان امنیتی قبلا به اسکای نیوز گفته‌اند، خانم آسپینال استدلال میکند که به این زودی‌‌‌ها به سمت «جنگ جهانی سوم» نمی‌‌‌رویم.اما او هشدار میدهد که اگر چهار قدرت به هم نزدیک‌‌‌تر شوند، زندگی روزمره در بریتانیا اثرات آن را احساس میکند. مدیر گروه سیاست خارجی بریتانیا تاکید کرد: «ما برای سربازان بریتانیایی اجباری نخواهیم داشت، به‌ویژه به این دلیل که شیوه جنگ‌‌‌ها در حال حاضر بسیار متفاوت است؛ این منطقه یک منطقه بسیار خاکستری است و امنیت کمتری دارد.» این خطرات شامل تورم افسارگسیخته و افزایش قیمت انرژی است. دکتر مندوزا هشدار میدهد که خطر «قابل‌توجه» افزایش حملات سایبری به زیرساخت‌‌‌های بریتانیا نیز وجود دارد که می‌تواند به دخالت در انتخابات و استفاده چین از پیوندهای خود با TikTok برای «بی‌‌‌ثبات‌‌‌سازی» جامعه غربی گسترش یابد. همچنین آسپینال می‌‌‌افزاید، اگر چهار قدرت باعث درگیری‌‌‌های جدید شوند، کشورهایی مانند بریتانیا با آواره شدن مردم احتمالا شاهد سطوح بالاتر مهاجرت خواهند بود. او همچنین می‌‌‌گوید: «اگر نظم جهانی پدیدار شود که در آن مردم حاضر به همکاری نباشند، چیزهایی مانند مقابله با تغییرات آب و هوایی هیچ پیشرفتی نخواهد داشت، زیرا آنها به سازمان‌هایی مانند سازمان ملل وابسته هستند.»
کاری از دست ما بر می‌آید؟
ژنرال سر پاتریک سندرز، فرمانده ارتش بریتانیا که اخیرا این پست را ترک کرده است، در مصاحبه‌‌‌ای به تایمز گفت که اعضای ناتو می‌توانند با بهبود دفاع خود از وقوع یک سناریوی بالقوه جنگ‌جهانی سوم جلوگیری کنند. کی‌‌‌یر استارمر برای افزایش هزینه‌‌‌های دفاعی بریتانیا از کمی بیش از 2درصد تولید ناخالص داخلی به 2.5درصد تحت فشار است، اما تاکنون از تعیین «تاریخ خودسرانه» برای این تعهد امتناع کرده است. منابع نظامی بارها نسبت به شکاف‌‌‌های بزرگ در توانایی‌‌‌های نیروهای مسلح بریتانیا هشدار داده‌‌‌اند.اما فراتر از مدرنیزه کردن ارتش، دولت جدید بریتانیا باید برای هرگونه «اقدام جسورانه» که ممکن است دونالد ترامپ در صورت انتخاب مجدد انجام دهد، برنامه‌‌‌ریزی کند؛ منظور او تحریک چین یا خروج ایالات متحده از ناتو است که هر دو امنیت جهانی را به خطر می‌‌‌اندازد.
دکتر مندوزا پیشنهاد میکند که بهترین راه برای انجام این کار به افزایش هزینه‌‌‌های دفاعی بازمی‌گردد. اتخاذ موضع مناسب در این مورد به معنای این است که بگوییم «ما می‌دانیم که جهان تغییر کرده است و در نتیجه باید کارهای بیشتری انجام دهیم».به طور خاص، هر دو کارشناس توافق دارند که بهترین راهی که بریتانیا می‌تواند از طریق آن به مقابله با ظهور گروه چهارجانبه کمک کند، حمایت مداوم از اوکراین است.دکتر مندوزا می‌‌‌گوید: «اگر پوتین پیروز شود، نتیجه کاملا واضح است؛ تجاوز پیروز می‌شود و می‌توانیم انتظار تجاوز بیشتری را داشته باشیم.» وی افزود: «اما اگر او شکست بخورد، پیام این است که اگر تلاش کنید و دنیای آزاد را بشکنید، ما تلاش خواهیم کرد تا شما را بازگردانیم. بنابراین، به یک معنا، محوری‌ترین مکان، مرز اوکراین و روسیه است و عقب راندن پوتین از آنجا بزرگ‌ترین حفاظت در برابر تهاجم بیشتر در آینده خواهد بود.» آسپینال می‌‌‌افزاید که با سرمایه‌گذاری برنامه کمربند و جاده چین در کشورهای جنوب جهانی، بریتانیا نیز باید قدرت نرم خود را حفظ کند تا مانع از حرکت بیشتر کشورها به سمت دیگر محور به دلیل وفاداری به پکن شود.
![]()