بزرگنمايي:
ایران پرسمان - شرق / متن پیش رو در شرق منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست.
پس از سقوط بشار اسد، اسرائیل با پیشروی نظامی در سوریه و تلاش برای ایجاد اتحاد با اقلیت‌های قومی مانند دروزی‌ها و کردها، به دنبال گسترش نفوذ خود در منطقه است. این اقدامات نگرانی‌های امنیتی اسرائیل و واکنش‌های منطقه‌ای را به دنبال داشته است.
بازار
تنها چند ساعت پس از اینکه شورشیان در ماه دسامبر حکومت بشار اسد را سرنگون کردند، بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، بر لبه بلندی‌های جولان ایستاد و به سوریه نگریست. او در یک پیام ویدیویی گفت که سقوط تاریخی اسد «فرصت‌های بسیار مهمی» برای اسرائیل ایجاد خواهد کرد. در حالی که سوریه پس از سقوط اسد به هرج‌ومرج فرو رفت - مردم جنگ‌زده‌اش با آینده‌ای نامعلوم دست‌وپنجه نرم می‌کردند و اقلیت‌های قومی و مذهبی نسبت به سابقه تروریستی رهبران جدید محتاط بودند - نتانیاهو فرصتی برای پیشبرد تلاش‌های خود برای تغییر شکل خاورمیانه دید، تلاشی که تجزیه سوریه به مناطق خودمختار کوچکتر را در نظر دارد. ماه گذشته گیدئون سار، وزیر امور خارجه اسرائیل، در دیدار با رهبران اروپایی در بروکسل گفت: «سوریه باثبات تنها می‌تواند یک سوریه فدرال باشد که شامل خودمختاری‌های مختلف و احترام به شیوه‌های زندگی متفاوت است.»
از زمان حمله هفتم اکتبر حماس به اسرائیل و درگیری‌های منطقه‌ای پس از آن، نتانیاهو بارها از «تغییر چهره خاورمیانه» به نفع اسرائیل سخن گفته است. او تحولات سوریه را نتیجه مستقیم اقدامات اسرائیل می‌داند و اکنون از این فرصت برای گسترش کنترل سرزمینی و ایجاد مناطق نفوذ از طریق تلاش برای ایجاد اتحاد با گروه‌های اقلیت در مناطق پیرامونی سوریه استفاده می‌کند. در روزهای پس از سرنگونی اسد، نتانیاهو دستور پیشروی بی‌سابقه زمینی به سوریه را صادر کرد و نیروهای اسرائیلی را عمیق‌تر از هر زمان دیگری به داخل این کشور راند و آرامش ضمنی 50 ساله اسرائیل با خاندان اسد را برهم زد.
این تحولات به‌سرعت وعده اولیه نتانیاهو برای «همسایگی خوب» با سوریه جدید را کنار گذاشت. صدها حمله هوایی بقایای ارتش اسد را هدف قرار دادند تا از افتادن آن‌ها به دست گروه‌های شبه‌نظامی جلوگیری شود و نیروهای اسرائیلی کوه هرمون، مرتفع‌ترین قله سوریه و یک موقعیت استراتژیک مشرف به اسرائیل، لبنان و سوریه را تصرف کردند. یک روز بعد اسرائیل سایت‌های راداری و مراکز فرماندهی نظامی در جنوب سوریه را هدف قرار داد و سپس موقعیت های جهاد اسلامی فلسطین را در دمشق، پایتخت سوریه، مورد حمله قرار داد. اسرائیل متعهد شده است که به این اقدامات ادامه دهد و یک مقام اسرائیلی به سی‌ان‌ان گفت که این کشور اجازه نخواهد داد نیروهای رژیم جدید سوریه در جنوب سوریه مستقر شوند، زیرا آن‌ها را تهدیدی برای شهروندان اسرائیلی می‌داند.
تغییر مرز
مرز اسرائیل با سوریه از زمان جنگ 1967، زمانی که اسرائیل بلندی‌های جولان را از سوریه اشغال و بعداً ضمیمه کرد - اقدامی که توسط اکثر جامعه بین‌المللی رد شد اما در دوره اول ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ توسط ایالات متحده تأیید شد - تا حد زیادی بدون تغییر باقی مانده بود. اما اقدامات اخیر اسرائیل در سوریه، خطوط این مرز را مبهم کرده است، زیرا اسرائیل سرزمین‌های بیشتری را تصرف می‌کند. اسرائیل هرگز مرزهای خود را با همسایگانش به طور کامل مشخص نکرده است.
برای نیم قرن، حافظ اسد و پسرش بشار، سوریه را با بی‌رحمی اداره کردند و جنگ‌ها، شورش‌ها و قیام‌ها را تحمل کردند، در حالی که با دامن زدن به ترس‌ها و تنش های فرقه‌ای، خواسته ها برای تغییر را سرکوب می‌کردند. اسد جوان از رویارویی مستقیم با اسرائیل اجتناب کرد، اما مسیرهای تأمین کلیدی را برای گروه‌هایی از جمله حزب‌الله در لبنان، که هزاران راکت به اسرائیل در طول جنگ اسرائیل و حماس شلیک کرد، فراهم نمود. رهبر جدید سوریه، احمد الشرع - که قبلاً با نام مستعار ابومحمد الجولانی شناخته می‌شد و زمانی با القاعده مرتبط بود - اسد را در یک حمله برق‌آسای مورد حمایت ترکیه سرنگون کرد و در ماه دسامبر قدرت را به دست گرفت. او با کنار گذاشتن لباس سنتی و لباس نظامی، کت‌وشلوار و کراوات پوشید و بارها به رسانه‌های خارجی گفت که هیچ علاقه‌ای به رویارویی با اسرائیل ندارد.
" alt="ایران پرسمان" width="100%" />
اسرائیل کاتز، وزیر دفاع اسرائیل، هفته گذشته پس از اینکه نیروهای وفادار به احمد الشرع صدها اقلیت علوی را در پاسخ به تلاش حامیان اسد برای کنترل شهرهای نزدیک به سواحل مدیترانه سوریه کشتند، گفت: «جولانی (الشرع) لباس واقعی خود را درآورد، کت‌وشلوار پوشید و چهره‌ای معتدل نشان داد - حالا او نقاب را برداشته و هویت واقعی خود را آشکار کرده است: یک تروریست از مکتب القاعده که علیه جمعیت غیرنظامی جنایت می‌کند.» این کشتار که بیش از 1000 نفر از هر دو طرف را به کام مرگ کشاند، خطراتی را که رژیم شکننده الشرع با آن مواجه است، در حالی که بازیگران منطقه‌ای تلاش‌های خود را برای ایجاد اتحاد با جوامع مختلف در سوریه تشدید می‌کنند، برجسته کرد.
اگر اسرائیل در ایجاد یک منطقه غیرنظامی در سوریه با حمایت ساکنان محلی دروز موفق شود، بخش‌های بزرگی از جنوب کشور را تحت نفوذ اسرائیل قرار خواهد داد که بزرگ‌ترین کنترل سرزمینی اسرائیل در سوریه از زمان تأسیس آن است. چارلز لیستر، پژوهشگر ارشد و رئیس ابتکار سوریه در موسسه خاورمیانه در واشنگتن دی‌سی، به سی‌ان‌ان گفت: «خطر واقعی وجود دارد که در نهایت این امر باعث ایجاد یک چرخه تشدید تنش شود. دولت موقت سوریه در پاسخ به همه این اقدامات اسرائیل هیچ کاری نکرده است.» او افزود: «اگر این وضعیت تغییر کند، همه چیز می‌تواند به هم بریزد.»
در هفته‌های اخیر، الشرع موضع سخت‌تری در قبال تحرکات اسرائیل اتخاذ کرده و پیشروی‌های آن را به‌عنوان «گسترش‌طلبی خصمانه» محکوم کرده است، در حالی که برای آشتی با همان اقلیت‌هایی که اسرائیل به دنبال جلب حمایت آن‌هاست، تلاش می‌کند. یک روز پس از خشونت‌های خونین در سواحل مدیترانه، شرع یک توافقنامه تاریخی با نیروهای تحت رهبری کردها برای ادغام آن‌ها در نهادهای دولتی امضا کرد و گزارش شده است که در آستانه امضای توافق مشابهی با دروزی‌ها در جنوب سوریه است.
کارمیت والنسی، پژوهشگر ارشد در موسسه مطالعات امنیت ملی (INSS)، گفت که اقدامات اسرائیل ناشی از این نگرانی است که ناآرامی و بی‌ثباتی سوریه به قلمرو آن سرایت کند. والنسی به سی‌ان‌ان گفت: «آنچه اسرائیل را برمی‌انگیزد، ترس از ظهور یک رژیم حامی تروریسم در نزدیکی مرزهایش است؛ رژیمی که با اسرائیل خصومت دارد... آن‌ها تصمیم گرفتند به آنچه در حال حاضر در جریان است، تکیه نکنند، بلکه اطمینان حاصل کنند که اگر تهدیدی نمایان شود، برای مهار آن حضور و آمادگی داشته باشند. دیدگاه غالب در اسرائیل این است که ما نباید به عمل‌گرایی که الشرع تاکنون نشان داده است، تکیه کنیم و باید برای سناریوی بدتر آماده باشیم.»
جلب حمایت اقلیت‌های سوریه
در حالی که نتانیاهو به دنبال گسترش نفوذ اسرائیل در سوریه است، او حفاظت از دروزی‌های سوریه را برجسته کرده و به دنبال اتحاد با یک اقلیت مذهبی است که ممکن است توسط حاکمان جدید سوریه از حقوق خود محروم شوند.
نتانیاهو و کاتز در اوایل این ماه به ارتش اسرائیل دستور دادند که «برای دفاع» از دروزی‌های سوریه آماده شوند و گفتند که اسرائیل «به رژیم افراطی در سوریه اجازه نخواهد داد» به این گروه آسیب برساند. به دروزی‌های سوریه همچنین ممکن است اجازه کار در بلندی‌های اشغالی جولان داده شود. دروزی‌ها، یک گروه قومی عرب که پیرو یک شاخه از اسلام هستند، حضور قابل توجهی در اسرائیل و بلندی‌های جولان دارند. اگرچه بیشتر دروزی‌های جولان خود را عرب سوری می‌دانند و اسرائیل را رد می‌کنند، اما برخی تابعیت اسرائیل را پذیرفته‌اند. در اسرائیل، شهروندان دروزی - بر خلاف هموطنان مسلمان و مسیحی عرب خود - ملزم به خدمت در ارتش هستند.
بسیاری از اعضای جامعه دروزی سوریه از زمان سقوط اسد، پیشنهاد نتانیاهو برای حمایت را رد کرده‌اند. جمعیت در شهر سویدا، یک شهر با اکثریت دروزی در سوریه، به خیابان‌ها ریختند تا علیه درخواست او برای غیرنظامی کردن جنوب سوریه اعتراض کنند و رهبران منطقه‌ای نماینده این گروه، اسرائیل را به توسعه‌طلبی متهم کردند. ولید جنبلاط، رهبر دروزی لبنان که به طور گسترده توسط دروزی‌های خارج از لبنان مورد احترام است، هفته گذشته درباره جاه‌طلبی‌های اسرائیل هشدار داد. او در یک کنفرانس خبری در بیروت گفت: «اسرائیل می‌خواهد از قبایل، فرقه‌ها و ادیان برای منافع خود استفاده کند. می‌خواهد منطقه را تکه‌تکه کند...دروزی‌ها باید مراقب باشند.»
با این حال، برخی از اعضای جامعه، نگران اینکه احمد الشرع ممکن است قوانین سختگیرانه اسلامی را در سوریه تحمیل کند، به طور خصوصی از پیشنهاد نتانیاهو استقبال کرده‌اند و آن را تضمینی برای حفاظت از خود در آینده‌ای نامعلوم می‌دانند. در همین راستا، به دنبال اظهارات نتانیاهو، چند هزار عضو دروزی یک جناح مسلح به نام شورای نظامی تشکیل دادند. لیستر گفت: «این گروه را به سختی می توان گروهی با اهمیت تلقی کرد. یک جناح بسیار بسیار کوچک در سویدا وجود دارد که به نظر می‌رسد به این ایده اشاره می‌کنند که آن‌ها برای نوعی حفاظت خارجی آماده هستند.»
اسرائیل همچنین کردهای سوریه را به‌عنوان متحدی بالقوه می‌بیند و خواستار حفاظت از آن‌ها در برابر یک کارزار نظامی ترکیه شده است. ترکیه، شبه‌نظامیان کرد سوریه را به ارتباط با حزب کارگران کردستان (PKK)، یک گروه جدایی‌طلب شبه‌نظامی در ترکیه، متهم می‌کند. هال گفت: «مشکل ایجاد اتحاد با اقلیت‌های غیر سنی مسلمان یا اقلیت‌های غیر عرب این است که اکثر سوری‌ها در واقع خواهان وحدت هستند، بنابراین فکر می‌کنم اسرائیل به تلاش برای ایجاد تنش ادامه خواهد داد... زیرا جاه‌طلبی‌های اسرائیل بسیار آشکار بود که اثر معکوس داشته و وحدت در میان سوری‌ها ایجاد کرده است.»
حوزه‌های نفوذ
در حالی که تحرکات اسرائیل در سوریه ممکن است آشکارترین تهدیدها باشد، اما تنها بازیگر منطقه‌ای یا جهانی نیست که به دنبال گسترش نفوذ خود در سوریه بوده است. ترکیه، که مدت‌ها با حکومت اسد مخالف بود و برای سرنگونی او تلاش می‌کرد، قصد دارد یک پیمان دفاعی با الشرع امضا کند که می‌تواند شاهد استقرار جت‌های جنگنده در دو پایگاه در مرکز سوریه باشد.
لیستر گفت: «ترکیه با اجازه دمشق برنامه‌هایی برای اشغال حداقل دو پایگاه هوایی بزرگ در مرکز سوریه دارد و می خواهد جت‌های جنگنده را در سوریه مستقر کند تا حدی از حاکمیت خود را ر سوریه اعمال کند. البته این اقدام علیه اسرائیل است.» عربستان سعودی، جایی که الشرع در آن متولد شد و سال‌های اولیه خود را گذراند، ماه گذشته یک جت سلطنتی را برای انتقال او به ریاض برای دیدار با ولیعهد محمد بن سلمان اعزام کرد، یک ژست جسورانه که قصد عربستان برای بازپس‌گیری تسلط خود بر منطقه را در حالی که نفوذ ایران بر سوریه رو به افول است، نشان داد.
در همین حال، روسیه، که در حفظ اسد در قدرت در ازای حضور نظامی استراتژیک در مدیترانه نقش اساسی داشت، اکنون جایگاه خود را در سوریه از دست داده است. رویترز ماه گذشته گزارش داد که در میان عدم شفافیت ترامپ در مورد سوریه و نگرانی از نفوذ رو به رشد ترکیه، اسرائیل در حال لابی کردن با ایالات متحده برای اجازه دادن به روسیه برای حفظ پایگاه‌های نظامی خود در آنجا به منظور ضعیف و غیرمتمرکز نگه داشتن این کشور است. نتانیاهو در یک کنفرانس خبری با مارکو روبیو، وزیر امور خارجه آمریکا، ماه گذشته گفت: «اگر هر نیروی دیگری در سوریه امروز معتقد باشد که اسرائیل به هر نیروهای متخاصم اجازه خواهد داد از سوریه به‌عنوان پایگاهی برای عملیات علیه ما استفاده کنند، سخت در اشتباه هستند. اسرائیل برای جلوگیری از ظهور هرگونه تهدیدی در نزدیکی مرزهای ما در جنوب غربی سوریه اقدام خواهد کرد.»