بزرگنمايي:

ایران پرسمان - هم میهن /متن پیش رو در هم میهن منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
محسن صالحی‌خواه| امیر قطر ظهر دیروز در رأس هیئتی بلندپایه وارد تهران شد. شیخ تمیم بن‌حمد آل‌ثانی در بدو ورود به پایتخت مورد استقبال عباس علی‌آبادی وزیر نیرو قرار گرفت. مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور کشورمان در کاخ سعدآباد از امیر قطر به طور رسمی استقبال کرد. پس از این استقبال، هیئت ایران و قطر با یکدیگر دیدار کردند و سپس کنفرانس خبری مشترک مسعود پزشکیان و شیخ تمیم بن‌حمد آلثانی برگزار شد.
امیر قطر پس از پایان کار در مجموعه سعدآباد، همراه با پزشکیان به دیدار مقام معظم رهبری رفت. با توجه به روابط نزدیک دوحه و واشنگتن، زمانی که خبر ابتدایی سفر قریب‌الوقوع آل‌ثانی به ایران مطرح شد، به‌طور طبیعی ذهن‌ها به این سمت رفت که احتمالاً امیر قطر حامل پیامی برای مقامات عالی کشورمان باشد. چراکه 18 بهمن امسال، سخنگوی وزارت خارجه این کشور در گفت‌وگویی با شبکه آمریکایی فاکس‌نیوز آمادگی این کشور را برای میانجی‌گری میان تهران و واشنگتن اعلام کرد. اما مشخص نیست پیامی به تهران آمده است یا نه.
این مسئله همچنان در هاله‌ای از ابهام قرار داد. 29 بهمن، سیدعباس عراقچی در جمع خبرنگاران، در پاسخ به پرسشی راجع به این موضوع گفته بود: «امیر قطر برای سفر دوجانبه به تهران می‌آیند و هیچ پیامی منتقل نشده که ایشان حامل پیامی از جایی است.» 28 بهمن، شبکه سعودی العربیه به نقل از مقامات دیپلماتیک اروپا مدعی شد که دولت ترامپ به دنبال مذاکرات محرمانه و مستقیم با ایران است. ادعایی که اسماعیل بقائی، سخنگوی دستگاه دیپلماسی در نشست خبری این هفته، راجع به آن پاسخ کوتاهی به خبرنگار پرسشگر داد: «این را باید از همان طرف‌ها بپرسید.»
شاید قطری‌ها دنبال انتقال پیام باشند
قاسم محبعلی، مدیرکل پیشین خاورمیانه وزارت امور خارجه، به «هم‌میهن» گفت: «قطر یکی از همسایگان مهم ماست و در مسائل منطقه‌ای مثل سوریه و افغانستان هم قضایای مشترکی داریم. در حوزه گاز رقابتی میان دو کشور جریان دارد و قطری‌ها بهره‌برداری بیشتری از منابع مشترک انجام می‌دهند. از جهت دیگر، قطر بعد از اسرائیل یکی از مهم‌ترین متحدان آمریکا در خاورمیانه است. طبیعتاً با توجه به موقعیتی که دارند، شاید دنبال این هستند که پیام‌هایی را بین ایران و طرف‌‌های سوم جابه‌جا کنند. بالاخره آن‌ها با اسرائیلی‌ها، آمریکایی‌ها، ترک‌ها و سوری‌ها در تماس هستند. باید ببینیم که هدف دقیق از این سفر چه بوده است.»
محبعلی در پاسخ به این سوال که آیا امکان وقوع یک جنگ منطقه‌ای و تعبیر به آتش کشیده شدن منطقه آن‌ها را به رایزنی با تهران ترغیب کرده است، گفت: «طبیعی است که آن‌ها از این موضوع نگرانی داشته باشند. آن تهدیدی هم که ما مطرح می‌کنیم، بیشتر به ضرر خود ماست. وقتی در پاسخ به تهدیداتی که می‌شویم، کشورهای دوست و همسایه را تهدید می‌کنیم، طبیعی است که اگر بحرانی رخ بدهد و به آن مرحله برسیم، آن‌ها برای حفظ موجودیت خود کنار طرف مقابل می‌ایستند. مهم‌ترین مسئله برای هر کشور ابتدا امنیت و سپس منافع ملی است. بنابراین وقتی احساس کنند این دو فاکتور مهم به خطر افتاده، هر کاری از آن‌ها ممکن است.»
محبعلی تاکید کرد: «در همین مثال، قطر را در نظر بگیرید. سرفرماندهی مرکزی آمریکا – سنتکام – در قطر قرار دارد. تمام عملیات آمریکا در خاورمیانه از شمال آفریقا تا افغانستان و از جنوب تا دریای سرخ از این کشور مدیریت می‌شود. بنابراین هر اتفاقی بین ما و آمریکا بیفتد هم از قطر هدایت می‌شود. ما ضمن اینکه همسایه هستیم، باید به این موضوع توجه کنیم که قطر، عمان، عربستان، امارات، کویت و بحرین مهمترین متحدین آمریکا در منطقه بعد از اسرائیل هستند. علاوه بر اینکه می‌خواهند با ما رابطه خوبی داشته باشند، از بابت امنیت خود نگران هستند. زمانی این پایگاه‌ها برای مقابله با تهدید صدام در کشورهای جنوب خلیج‌فارس برپا شد اما آن‌ها در حال حاضر غیر از ایران تهدیدی برای خود متصور نیستند. علت هم‌پیمان ماندن آن‌ها با آمریکا از لحاظ نظامی، همین تهدید است. در این میان برخی مثل امارات یک توازنی در رابطه با ایران و اسرائیل برقرار کردند. اگر درگیری نظامی بین ایران و آمریکا پیش بیاید، این کشورها در بهترین حالت بی‌طرف خواهند بود. شاید سمت طرف مقابل بایستند اما مقابل ایران نخواهند ایستاد. شاید به صورت لفظی محکوم کنند اما همانطور که خودشان را درگیر لبنان، سوریه و غزه نکردند، به طریق اولی درگیر ایران نیز نخواهند کرد. مگر اینکه از سوی ایران اقدامی صورت بگیرد که آن‌ها را مجبور به واکنش کند.»
این تحلیلگر ارشد خاورمیانه یادآور شد: «دستگاه سیاست خارجی ما باید بسیار با دقت و ظرافت پیش برود. در حال حاضر احتمال بازگشت مناسبات میان روسیه و آمریکا و پایان مسئله اوکراین وجود دارد. اگر آن مناسبات شکل بگیرد، با بسیاری مسائل دیگر نیز ارتباط پیدا می‌کند. از جمله مسئله ایران و بحران در خاورمیانه. یعنی یک سبد مذاکراتی شکل می‌گیرد. موضوع بعدی این است که ما باید تا قبل از اکتبر 2025 (مهر 1404) مسئله هسته‌ای خود را با آمریکا و اروپا به نقطه‌ای برسانیم. اگر این اتفاقات نیفتد، با توجه به تحولات خاورمیانه، ممکن است خطراتی امنیت ملی ما را تهدید کند.»
 مدیرکل پیشین خاورمیانه وزارت امور خارجه در پاسخ به این سوال که این سفر می‌تواند ارتباطی به سفر اخیر وزیر خارجه، مشاور امنیت ملی رئیس‌جمهور و فرستاده ویژه آمریکا به خاورمیانه به عربستان داشته باشد، اظهار داشت: «به طور طبیعی می‌تواند مرتبط باشد. در حال حاضر تحولات خاورمیانه روی میز قدرت‌ها قرار دارد و مسائل لبنان و غزه در کنار آینده این تحولات به ایران هم ارتباط پیدا می‌کند. در عراق هم دو طرف با یکدیگر درگیر هستند. این جلسه که می‌گویید، با حضور دیپلمات‌های ارشد روسیه یعنی وزیر خارجه آن کشور و مشاور سیاست خارجی پوتین برگزار شد. روابط آمریکا و روسیه هم به نوعی مربوط به ایران است. شاید دوستان سیاست خارجی ما روی این قضیه محاسبه کرده بودند که وقتی روابط آمریکا و روسیه بحرانی است، می‌توانند از این مسئله بهره‌برداری کنند. اما اگر روابط از این حالت بحرانی خارج شود، ممکن است به دهه هشتاد برگردیم که روس‌ها در شورای امنیت از قطعنامه‌های ضدایران حمایت می‌کردند. در این شرایط، باید روابط‌مان با غرب از این حالت متشنج به وضعیت تشنج‌زدایی یا عادی تغییر پیدا کند.»