بزرگنمايي:

ایران پرسمان - تسنیم / سفر هاکان فیدان به ریاض، بخشی از برنامه‌های دولت اردوغان برای گسترش روابط ترکیه با جهان عرب و استفاده از منابع مالی کشورهای عربی در تجارت منطقه‌ای است.
هاکان فیدان وزیر امور خارجه ترکیه برای دومین بار در یک مدت کوتاه، به ریاض پایتخت عربستان سعودی سفر کرد. آن هم در حالی که در روزهای اخیر، او و ابراهیم کالن رییس سرویس اطلاعاتی میت، با مقامات اردن، قطر، عراق، مصر و سوریه گفتگو کرده‌اند. بنابراین به نظر می‌رسد رابطه با جهان عرب برای ترکیه اهمیت بیشتری پیدا کرده و به ویژه پس از تحولات سوریه، این موضوع ابعاد جدیدی پیدا کرده است.
خبرگزاری دولتی آناتولی ترکیه، درباره دیدار امروز هاکان فیدان با همتای سعودی او فیصل بن فرحان، جزییاتی منتشر نکرده، اما گفته می‌شود که فیدان با مجموعه‌ای از دستورالعمل و اهداف مهم سیاسی و اقتصادی به عربستان سعودی سفر کرده و قبل از حرکت در چند مصاحبه مطبوعاتی، پالس‌های مثبتی مخابره کرده که پادشاهی سعودی، درباره نقش منطقه‌ای ترکیه در تحولات اخیر و به ویژه در سوریه، احساس نگرانی نکند.
پیام فیدان قبل از سفر به ریاض
چند رسانه و جریده عربی و ترکی زبان از جمله الشرق و حریت، از قول هاکان فیدان اعلام کردند که از دید ترکیه، نقش عربستان سعودی در منطقه و رویکرد سران سعودی در قبال تحولات سوریه شایان تقدیر است. فیدان، سفر همتای سعودی خود به دمشق را یک اقدام مثبت و ارزشمند تلقی کرده و خواستار توسعه همکاری‌ها در خط آنکارا – ریاض است.
اگر چه قبلاً و در دوران بشار اسد گفته می‌شد که رقابت سخت بین دو جبهه یعنی عربستان سعودی و امارات متحده عربی در یک سو و ترکیه و قطر در سوی دیگر در پرونده سوریه، حاصلی جز تنش و اختلاف نداشته است؛ اما در ماه‌های اخیر، ترکیه تلاش کرده به شکلی با کشورهای عربی رابطه برقرار کند که حامل پیام دوقطبی و جبهه بندی نباشد.
حساسیت بن سلمان به فیدان
در چند سال گذشته، هاکان فیدان تلاش کرده در برابر محمد بن سلمان ولیعهد پادشاهی سعودی، مواضعی محتاطانه اتخاذ کند و او را بر سر خشم نیاورد. چرا که در جریان قتل خوفناک خاشقچی در کنسولگری عربستان سعودی در استانبول، هاکان فیدان در مقام رئیس وقت سرویس اطلاعاتی میت، با استفاده از برخی تجهیزات محرمانه شنود، اصوات صحنه جنایت را به دست آورده و در حضور جینا هاسپل رییس سابق سیای آمریکا، این فایل را پخش کرده بود.
از همان موقع، بن سلمان حساسیت ویژه‌ای به فیدان دارد و به نظر می‌رسد در دوره فعلی هم، سیاستمدار ترکی که در دستگاه پادشاهی عربستان، از احترام و محبوبیت بالاتری برخوردار است، نه اردوغان و فیدان، بلکه نعمان کورتولموش رییس پارلمان ترکیه است.
به همین خاطر، شاهد این هستیم که هنوز هم روابط گرم و پویا بین ترکیه و عربستان به وجود نیامده و با وجود عقب نشینی آشکار اردوغان از پیگیری قضایی قتل خاشقچی، میزان سرمایه گذاری مالی سعودی‌ها در ترکیه، رقم ناچیزی است.
در نتیجه می‌توان این موضوع را به روشنی درک کرد که هاکان فیدان، در هیچ کدام از کشورهای عربی به اندازه عربستان سعودی، با چالش مواجه نمی‌شود و گرم کردن رابطه، کار آسانی نیست.
مهمترین اهداف فیدان در ریاض
ارزیابی تحلیل‌های سیاسی منتشر شده در روزنامه‌های نزدیک به حزب عدالت و توسعه، نشان دهنده این است که فیدان با پرونده‌های مهمی به ریاض رفته و سرفصل مذاکرات او عبارتند از:
کمیته عالی همکاری استراتژیک : کمیته عالی هماهنگی ترکیه و عربستان در سال 2016 بین دو کشور تشکیل و اولین نشست آن در 7 تا 8 فوریه 2017 در آنکارا برگزار شد. اما از آن زمان تاکنون، تحول چندانی در روابط تجاری به وجود نیامده و پس از ماجرای قتل خاشقچی نیز، برای مدتی مدید، کالاهای ترکیه در بازار عربستان مورد تحریم قرار گرفته بودند.
به همین خاطر، مهمترین هدف فیدان این است که تداوم کار کمیته مزبور را میسر کند و در نشست آتی به ریاست وزاری امور خارجه، راهکارهایی در نظر گرفته شوند که در جلسه پس از آن و با حضور اردوغان و بن سلمان، همکاری تجاری به سطح بالاتری برسد.
البته حجم تجارت دوجانبه بین ترکیه و عربستان، هنوز هم در سطح بالایی نیست و رقم 8 میلیارد دلار در سال 2024 ثبت شد و تراز تجاری در حد تعادل است. یعنی نیمی از این مبلغ مربوط به صادرات ترکیه به عربستان و نیم دیگر نیز مربوط به میزان واردات از این کشور است.
پیمانکاران ترک در عربستان: شرکت‌های پیمانکاری ترکیه تا به امروز بیش از 400 پروژه را در عربستان سعودی انجام داده‌اند. اما شواهد نشان می‌دهد که برخلاف اصرار مداوم آنکارا، هنوز هم مگاپروژه‌هایی همچون ساخت هتل‌های عظیم، راهسازی و پروژه‌های بزرگ نفت و پتروشیمی در اختیار ترک‌ها قرار نگرفته است.
پهپاد خریدید، تسلیحات دیگر هم بخرید: عربستان سعودی قبلاً قرارداد خرید 14 فروند پهپاد مسلح ترکیه از نوع بیرقدار تی بی‌2 را امضا کرده است. اما تیم اردوغان به دنبال آن‌ است که در چند حوزه تسلیحاتی دیگر هم، سعودی‌ها را تشویق به خرید کند.
شراکت مالی و سیاسی در سوریه: شواهد نشان می‌دهد که در جریان بازسازی سوریه و به ویژه در بخش زیرساخت‌ها، صدها میلیارد دلار منابع نقدی مورد نیاز است. این در حالی است که ترکیه همین حالا هم در بحران اقتصادی غرق شده و پولی در اختیار ندارد. بنابراین اردوغان تلاش می‌کند که بیشترین سهم از کیک بازسازی سوریه به آنکارا و ریاض برسد و چنین فرمولی به کار گرفته شود: خدمات فنی مهندسی از ما، سرمایه از شما.
همکاری با عربستان سعودی در رفع تحریم ها علیه سوریه، همکاری در اتحادیه عرب، همفکری در مورد شیوه حمایت از راهکار دو کشوری در فلسطین، از دیگر موضوعات مهم سیاست خارجی ترکیه در عربستان است و در صورتی که اردوغان بتواند همراهی ملک سلمان و پسر او را به دست آورد، مثلث عربی مالی عربستان، امارات و قطر، می توانند به داد اقتصاد بحران زده ترکیه برسند.