ایران پرسمان - اکو ایران /بررسی‌ها نشان می‌دهد در هشت ماه ابتدایی سال فشار تورمی از سمت گروه کالاهای خوراکی بوده که باعث شده فشار بیشتر بر روی خانوارهای کم‌درآمد کشور باشد.
تورم هشت ماهه دهک اول در سال جاری 22.3 درصد و برای دهک دهم 20.7 درصد بوده است. به عبارت دیگر، خانوارهای دهک اول برای یک سبد کالا و خدمات یکسان، در آبان ماه بیش از 22 درصد و خانوارهای دهک دهم حدود 21 درصد بیشتر از ابتدای سال هزینه کرده‌اند. از آنجایی که تورم دهک اول بیشتر از دهک دهم است، نشانگر این است که فشار تورمی از ابتدای سال تا پایان آبان ماه بیشتر از سمت گروه کالاهای خوراکی بوده است. در این گزارش، وضعیت تورم هشت ماهه دهک اول و دهم در هشت سال گذشته بررسی شده است.
تورم به زبان ساده
شاخص قیمت مصرف‌کننده یا CPI یکی از شاخص‌های مهم اقتصادی است که سطح عمومی قیمت‌ها را در طول زمان نشان می‌دهد. این شاخص بر اساس سبد کالا و خدمات مصرفی که یک خانوار مشخص می‌شود. از دلایل اهمیت شاخص قیمت مصرف‌کننده این است که قدرت خرید مردم در طول زمان نشان می‌دهد. همچنین، از تغییرات آن تورم به دست می‌آید. به عبارتی دیگر، اگر عدد این شاخص افزایش یابد، نشان‌دهنده تورم و اگر کاهش یابد نشان‌دهنده کاهش قیمت‌ها است.

اگر تمام خانوارهای کشور به ترتیب میزان هزینه از کمترین به بیشترین مرتب شوند و هر 10 درصد آنها در یک گروه قرار گیرند، دهک‌های هزینه‌ای ایجاد می‌شوند. به این ترتیب، دهک اول شامل فقیرترین خانوارها در جامعه و دهک دهم شامل ثروتمندترین آنها است.
اهمیت تورم دهک‌ها
بر اساس جدیدترین گزارش تورم مرکز آمار، شاخص قیمت مصرف کننده در آبان ماه به 279.5 رسیده که نسبت به ابتدای سال، 21.4 درصد افزایش یافته است. به عبارت دیگر، مردم برای یک سبد یکسان از کالا و خدمات مصرفی در آبان ماه بیش از 21 درصد بیشتر از ابتدای فروردین ماه هزینه کرده‌اند.
محاسبات نشان می‌دهد شاخص قیمت مصرف‌کننده خانوارهای دهک هزینه‌ای اول و دهم از ابتدای سال تا پایان آبان ماه سال جاری به ترتیب 22.3 و 20.7 درصد افزایش یافته است. بیشتر بودن تورم دهک اول از دهک دهم نشانگر این است که فشار تورمی در هشت ماهه سال 1403 از سمت کالاهای خوراکی بوده است. سبد مصرفی خانوارها از دو دسته گروه «کالاهای خوراکی» و « خدمات و کالای غیر خوراکی» تشکیل شده است. از آنجایی که ضریب اهمیت کالاهای خوراکی در سبد مصرفی خانوارهای دهک اول بیشتر از خانوارهای دهک دهم است، با افزایش درآمد، نسبت هزینه خوراکی به درآمد کاهش می‌یابد.
عکس این موضوع نیز صادق است. با افزایش درآمد، سهم خدمات و کالای غیر خوراکی از سبد مصرفی افزایش می‌یابد و به همین دلیل زمانی که تورم دهک دهم بیشتر از دهک اول باشد، بیانگر فشار تورمی از سوی گروه خدمات و کالای غیر خوراکی است. به دلیل بالا بودن ضریب اهمیت گروه خدمات در سبد مصرفی خانوارهای دهک دهم، فشار تورمی بیشتر بر این دهک وارد می‌شود.

تاثیر برجام بر جیب فقیر و غنی
در سال 96، نرخ تورم 8 ماهه دهک اول 5.1 و برای دهک دهم 5.5 بوده است. از آنجایی که در این سال توافق برجام همچنان پا برجا بوده، اثر مثبت آن بر وضعیت معیشت خانوارهای کشور فاحش بوده است. با خروج آمریکا از برجام در سال 97، تورم هشت ماهه دهک اول و دهم افزایش چشم‌گیری داشته است. به‌طوری که، تورم هشت ماهه دهک اول به 32.3 و دهک دهم 34.7 درصد رسیده است.
وضعیت سطح عمومی قیمت‌ها در 8 ماهه سال 98 تا حدودی کنترل شده و به زیر 15 درصد رسیده است. ولی باری دیگر فنر قیمت‌ها در سال 99 به دلیل همه‌گیری کرونا در رفت. در این سال سطح عمومی قیمت‌ها از ابتدای سال تا پایان آبان ماه 37.3 درصد افزایش یافته است. بررسی‌ها نشان می‌دهد تورم هشت ماهه خانوارهای دهک اول در سال 99 به 37.7 و دهک دهم به 44.3 درصد رسیده است. از آنجایی که تورم دهک دهم بیشتر از دهک اول است، فشار تورمی در این سال بیشتر از سمت گروه خدمات و کالای غیر خوراکی بوده است.
ضربه ارز 4200 به قشر کم‌درآمد
در سال 1401، سیاست حذف ارز ترجیحی توسط دولت سیزدهم اعمال شد. ارز 4200 عمدتا به کالاهای اساسی تخصیص یافته بود که اکثرا جزء گروه کالاهای خوراکی بوده‌اند. همانطور که گفته شد، بخش عمده سبد مصرفی خانوارهای دهک پایین‌تر از کالاهای اساسی و خوراکی تشکیل شده است. همین اتفاق باعث شد تا در این سال به جیب خانوارهای کم‌درآمد فشار مضاعفی وارد شود. به‌طوری‌که، تورم هشت ماهه خانوارهای دهک اول به 40.2 درصد رسیده است. این در حالیست که تورم هشت ماهه دهک دهم برابر با 31.2 درصد بوده است.
تورم هشت ماهه در سال‌های 1402 و 1403 به طور پایداری و در کانال 20 درصد حرکت کرده است. با تخلیه اثر تورمی حذف ارز ترجیحی، تورم هشت ماهه کل در سال 1402 به 21.1 درصد رسیده است. تورم هشت ماهه دهک‌های اول و دهم نیز در همین حدود و معادل با 19.4 و 20.5 درصد بوده است.