بزرگنمايي:

ایران پرسمان - فرهیختگان /متن پیش رو در فرهیختگان منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
تناقض عجیب اما رایج در ادبیات مسئولان کشور این است که هم‌زمان با تکرار اینکه یک زمین سوخته تحویل گرفته و منابعی در اختیار ندارند، وعده‌هایی می‌دهند که نیاز به منابع مادی دارد. این تناقض زمانی نمایان می‌شود که مقام مربوطه پس از دادن وعده زیبا جزئیات مالی، زمانی و اجرایی برنامه خود را تشریح نمی‌کند تا نشان دهد خیلی هم جدیتی در اجرای آن ندارد. این رویکرد تکراری آفتی شده که پزشکیان نیز همچون بسیاری از مقامات کشور در گفت‌وگوی تلویزیونی دوشنبه شب به آن دچار شد. گفت‌وگویی که به مناسبت 100 روزه شدن دولت هماهنگ شده و دومین تریبون تلویزیونی پزشکیان از زمان انتخابش به‌عنوان رئیس‌جمهور ایران بود. در این گفت‌وگو رئیس‌جمهور ضمن بررسی چالش‌ها و مشکلات کلیدی کشور به تشریح راهکارهای پیشنهادی دولت برای حل این مشکلات پرداخت. ازجمله مباحث اصلی جلسه، وحدت داخلی، مشکلات اقتصادی، فشارهای تحریمی، چالش‌های مربوط به قانون حجاب، ناترازی در مصرف انرژی با منابع موجود و اجرای طرح پزشک خانواده بود. توجه دقیق‌تر به محتوای این گفت‌وگو نشان می‌دهد رئیس‌جمهور در پاسخ به سؤالات چالش‌برانگیز که از سوی مجریان برنامه طرح شد، نه‌تنها پاسخ‌های صریح و قاطعی نداد، بلکه در بسیاری از موارد به کلیات اکتفا کرد و از دادن توضیحات شفاف و عملی خودداری کرد. این نوع از پاسخ‌ها نه‌تنها کمکی به رفع ابهامات نمی‌کند، بلکه خود می‌تواند به گسترش نااطمینانی و بی‌اعتمادی عمومی دامن بزند. در این نوع نشست‌ها اگر پاسخ‌های شفافی به چالش‌های کشور داده نشود نه موافقان را راضی می‌کند، نه منتقدان و نه در بدنه عمومی مخاطب جدیدی می‌یابد. در ادامه برخی نکات که از فضای این جلسه برداشت می‌شود، تشریح شده است. 
تنها نکته مثبت این است که دیالوگ برقرار شد
اگرچه محتوای جلسه و پاسخ‌های رئیس‌جمهور به چالش‌های اساسی کشور به‌طور کامل بی‌نتیجه و مبهم باقی ماند اما نکته‌ای که باید به آن توجه کرد، سؤالات خوب و جسورانه مجری برنامه بود. برخلاف جلسات پیشین که در آنها سؤالات معمولاً کلیشه‌ای و سطحی مطرح می‌شد و رئیس‌جمهور هم پاسخ‌های از پیش آماده و تکراری می‌داد، این جلسه به نوعی فضای جدیدی را ایجاد کرد که در آن گفت‌وگو به جای سخنرانی تبدیل به یک دیالوگ واقعی شد. مجری توانست با استفاده از سؤالات هوشمندانه و چالشی، رئیس‌جمهور را وادار به پاسخگویی کند و این کار موجب شد فضایی متفاوت در این نشست ایجاد شود. او به‌طور مداوم با پرسش‌های قوی خود، رئیس‌جمهور را به چالش کشید و از پاسخ‌های سطحی فراتر رفت. این روش در مقایسه با جلسات گذشته که عمدتاً در آنها رسانه‌ها و مجریان صرفاً از دولت پرسش‌های تکراری می‌کردند و تریبونی مونولوگ برای ارائه فراهم می‌آوردند، تحول بزرگی به شمار می‌رود. مهم‌ترین ویژگی این نشست، ایجاد فضایی بود که بیشتر شبیه به گفت‌وگو و تبادل نظر بود تا یک جلسه سنتی و رسمی. در بسیاری از نشست‌ها و برنامه‌های تلویزیونی گذشته، خبرنگاران و مجریان به‌طور معمول از پرسش‌هایی استفاده می‌کردند که در آنها هیچ نوع چالش جدی برای پاسخ‌های رئیس‌جمهور وجود نداشت و همواره جوّ جلسه به سمت پذیرش پاسخ‌های آماده و رسمی می‌رفت. 
جلسات صفر- صفر: بی‌نتیجه و مبهم
اگر بخواهیم به صورت کلی جلسات این‌چنینی را ارزیابی کنیم، می‌توانیم آنها را با اصطلاحی در انگلیسی تحت عنوان«ZERO-ZERO» توصیف کنیم. این اصطلاح به جلساتی اشاره دارد که نه تأثیر مثبتی بر روند تصمیم‌گیری دارند و نه تأثیر منفی، بلکه درنهایت به وضعیت موجود دامن می‌زنند و به هیچ نتیجه مشخصی نمی‌رسند. در این جلسات، پاسخ‌ها نه‌تنها هیچ کمکی به پیشبرد اهداف و اصلاح مسائل کشور نمی‌کنند، بلکه خود می‌توانند باعث تداوم وضعیت نامطمئن و پرابهام موجود شوند. برای مثال، درخصوص مسئله افزایش قیمت بنزین که یکی از دغدغه‌های جدی مردم و کارشناسان است، رئیس‌جمهور به جای ارائه یک توضیح شفاف و مستند درخصوص سیاست‌های دولت در این زمینه، تنها به اشاره به وضعیت «وخیم» آن بسنده کرد. این نوع از پاسخ‌ها، که بیشتر به بیان یک مشکل عمومی و کلی می‌پردازند، نه‌تنها هیچ راه‌حل مشخصی را مطرح نمی‌کنند، بلکه موجب بروز انتظارات تورمی و نگرانی‌های عمومی می‌شوند. اگر دولت تصمیم به اجرای تغییرات اساسی در قیمت بنزین یا سیاست‌های مرتبط با آن دارد، باید این تصمیمات را به‌طور واضح و با استدلال‌های منطقی و مستند بیان کند. 
«در مورد لایحه حجاب ابهام داریم» همین!
در بخش دیگری از جلسه، رئیس‌جمهور در مورد مسئله حجاب و قانون عفاف به صحبت پرداخت. این موضوع از دیگر چالش‌های مهم و پرتنش در دوران ریاست‌جمهوری کنونی است و دولت نیز بارها اعلام کرده تصمیماتی در این زمینه گرفته خواهد شد. با این حال، رئیس‌جمهور هیچ موضع قاطعی در این زمینه اتخاذ نکرد و به جای آن، به عباراتی مانند «ابهام داریم» و «باید گفت‌وگو کنیم» اکتفا کرد. این رویکرد نه‌تنها به روشنی نشان نمی‌دهد که دولت چه اقداماتی را در نظر دارد، بلکه بر ابهام موجود در این موضوع می‌افزاید و هیچ چشم‌اندازی از آینده این قانون به مردم ارائه نمی‌دهد. 
قانون حجاب یکی از موضوعات حساس در جامعه ایرانی است که هرگونه تصمیم‌گیری در آن نیازمند دقت و حساسیت بسیار بالایی است. اما آنچه که در این جلسه بیشتر به چشم می‌خورد، فقدان تصمیم‌گیری قطعی و مشخص در این زمینه بود. رئیس‌جمهور به جای مطرح کردن راه‌حل‌های مشخص و عملی، تنها به طرح ابهامات پرداخت در این وضعیت، مردم و حتی حامیان دولت از عدم شفافیت و بلاتکلیفی نگران خواهند شد. 
برای مسکن ملی نه پول داریم نه ایده
یکی از مهم‌ترین چالش‌های دولت در چند سال اخیر، مسکن ملی و کمبود خانه برای اقشار مختلف جامعه است. این مشکل سال‌هاست که به معضلی بغرنج تبدیل شده و دولت بارها وعده‌های مختلفی برای حل آن داده است. اما در این نشست، رئیس‌جمهور هیچ راهکار عملی و مشخصی برای حل این بحران ارائه نداد. سؤالی که از رئیس‌جمهور درباره تأمین منابع برای ساخت مسکن ملی مطرح شد، با پاسخ‌هایی مبهم مواجه شد. رئیس‌جمهور به جای ارائه یک برنامه مالی شفاف، تنها به گفتن اینکه «پول از کجا بیاوریم؟» بسنده کرد. رئیس‌جمهور به جای ارائه یک برنامه دقیق یا راهکار عملی در این زمینه، تنها به انتقاد از طرح مسکن ملی اکتفا کرد و گفت: «هر آدمی مدعی است که می‌تواند این کار را انجام دهد بسم الله. 800 هزار نفر برای دریافت مسکن ثبت‌نام کرده‌اند، 400 هزار نفر وام گرفته‌اند، آنچه باید بسازند بالای 1000 همت پول نیاز دارد که این کار را انجام دهند، از کجا می‌خواهند بیاورند؟» فارغ از اینکه رئیس‌جمهور اعتقاد به اجرای طرح مسکن ملی داشته باشد یا نه، این طرح اکنون بخشی از سرمایه‌های شخصی مردم را درگیر کرده و بلاتکلیف رها کردن آن آورده‌ای جز ایجاد نارضایتی نخواهد داشت. پزشکیان یا باید ایده مبتنی‌بر جزئیات مالی و اجرایی برای پیشبرد طرح را ارائه کند یا ایده‌های جایگزین برای جلوگیری از نارضایتی، در غیر این صورت، صحبت‌های منفی‌بافانه ‌تنها باعث تضعیف اعتماد عمومی به دولت می‌شود. 
برای مشکلات اقتصادی کارشناس داریم راهکار کارشناسی نه
موضوع بعدی که رئیس‌جمهور در این نشست به آن اشاره کرد، ناترازی‌های اقتصادی و مشکلات کلیدی اقتصاد کشور بود. رئیس‌جمهور در این زمینه اعلام کرد برای حل این مشکلات از نظرات استادان و نخبگان استفاده خواهد شد. اما این جمله بیشتر به یک شعار شباهت دارد تا یک راهکار عملی و اجرایی. هیچ توضیحی در مورد اینکه چگونه قرار است این نخبگان و استادان وارد میدان شوند و مشکلات حل شود، ارائه نشد. این نوع پاسخ‌ها تنها به کلیات اشاره می‌کنند و هیچ عملیاتی در پی ندارند. مشکلات اقتصادی کشور به‌ویژه در حوزه ناترازی‌های مالی، به اقدامات سریع و مشخص نیاز دارند اما رئیس‌جمهور هیچ برنامه اجرایی برای این چالش‌ها ارائه نداد. در شرایطی که کشور با بحران‌های اقتصادی متعدد روبه‌رو است، انتظار می‌رود دولت برنامه‌های روشن و مشخصی را ارائه دهد. 
پول نداریم اما یک‌ساله مدرسه می‌سازیم!
در مورد آموزش و مدارس، رئیس‌جمهور اظهار داشت دولت در نظر دارد تا تمامی مدارس مورد نیاز کشور را در عرض یک سال و با مشارکت مردم بسازد. این اظهارات نیز بیشتر شبیه به یک وعده بزرگ است تا یک برنامه عملی و قابل اجرا. ساخت مدارس به همراه برنامه‌ریزی‌های آموزشی نیازمند منابع مالی مشخص، کارشناسان متخصص و یک زمان‌بندی دقیق است اما رئیس‌جمهور به جای ارائه جزئیات دقیق درباره چگونگی اجرای این طرح، تنها به بیان یک وعده کلی بسنده کرد. این نوع وعده‌ها در شرایطی که بنا به اظهارات خود رئیس‌جمهور دولت در مسائل مالی و ساختار آموزشی با مشکلات عدیده‌ای روبه‌رو است، نمی‌تواند به مردم اطمینان بدهد. دولت باید برنامه‌ریزی دقیق و منابع مالی مشخصی برای چنین پروژه‌هایی داشته باشد، در غیر این صورت، این وعده‌ها تنها به یکی دیگر از طرح‌های ناتمام و بی‌نتیجه تبدیل خواهند شد. 
بازی تکراری با وعده پزشک خانواده
مسئله دیگری که رئیس‌جمهور به آن اشاره کرد، طرح پزشک خانواده بود. رئیس‌جمهور در این باره صحبت‌هایی درباره چهار محور این طرح مطرح کرد و گفت که در این طرح هیچ ایرانی از خدمات درمانی محروم نخواهد شد و همه اقشار جامعه خدمات برابر دریافت خواهند کرد. اما این طرح با چالش‌هایی جدی مواجه است که نیازمند برنامه‌ریزی دقیق، منابع مالی و توانمندی اجرایی است. همین چالش‌ها باعث شده تا این طرح آرمان‌گرایانه یک بار در دولت روحانی به شکست بینجامد. مردمی که یک بار شکست ایده پزشک خانواده را دیده‌اند با این پیشینه ذهنی منفی اکنون با شنیدن وعده‌ای دیگر در این‌باره طبعاً تلقی مثبتی از اظهارات رئیس‌جمهور نخواهند داشت مگر اینکه این بار پس از تکرار وعده پزشک خانواده تفاوت‌های آن با جزئیات طرح قبلی و راهکارها برای جلوگیری از شکست مجدد آن تشریح شود. رئیس‌جمهور در این زمینه اما هیچ توضیحی درخصوص چگونگی تأمین منابع مالی و زیرساخت‌های لازم برای اجرای این طرح نداد. یکی از مشکلات اساسی در طرح‌های ملی اینچنینی، تأمین بودجه و منابع مالی است که در این نشست، هیچ اشاره‌ای به آن نشد. در نتیجه، این طرح نیز مانند بسیاری از طرح‌های دیگر دولت، در حال حاضر در مرحله وعده باقی مانده است و به نظر می‌رسد دولت هنوز به یک راه‌حل شفاف و اجرایی برای آن دست نیافته است.